قراندریخ گئجه

 

 

 

 

تورک اوغلو بو سوزلرنن آلانماز            والاه بیلارنان تراختور بایراقی یاتماز

آیسیز گئجه قراندریغ اولدوزسوز             گوز یومولی دِدون بیر یالان سوز

قورخ گون جیخا سوب اولا                   قراندیریخ میدان نان داغیلا

اوندا قاباغلاریندا دورماغ اولماز            آذربایجان اوغلی ظلم آلتیندا قالماز

راًی سایان اوزگسی اولسا بله اولار         سولما گولوم گون چیخار گوزیومولی یرده قالار

هِش وَدَ حقین سسی لال اولماز             بیردَ دِدیم تراختور بایراقی یاتماز

من بی قراندریخ گئجه آند ایچیرم          عروسلوغ چادراسین تورک گلینینَ بیچیرم

اولارکی عادیلیک پرچمین الرین آلیبلار    آلاهین عدلینن اوزاغ قالیبلار

دشمننر اگر ال اله وریبلر                   بیزی کار کو لال یا نمنه بیلیبلر

باز دوباره دلم هوای شکفتن کرده              باز زمستانم یاد بهاران کرده

صدایم ناله غم دارد                                 امیدم فردا باران ببارد

امیدم خاک زیر پایم                                 که بر آن دانه عشق بکارم

درخت آرزوهایم میوه دهد                        روزی که در آن دور باشم از غفلت و کینه توزی

آفتاب سوزان روزی شود دلگرمی دلیران       خشم دریا باشد آرامش احساس پیران

در آن روزگار که من نیستم                       به شوق آمدنش گریستم

در آن روز که خورشید پشت ابر آشکارا شود     در شب تارهم راز نهان هویدا شود

بعد من گر این خانه ویران شود                     یا اسم من طعمه شیران شود

همه بدانند که من از سرزمین گرگم                عاشق گله و بنده نیک خلقم

ماه و ستاره گر نشان من است                      علم و ادب و مردانگی نهان من است

اگر دلت پی اسوه و سالار است                     پهلوانی در بابک و ستار است

شجاع و بی دریغ سخن گفتم                        سهند و سبلان خدایی بود پشتم

تا آخرت عمر یادت باشد                             دفاع از این خاک و بوم راهت باشد

این همه شور و شوق هیجان                        هست برای حفظ ایرن و آذربایجان

آذربایجان جنوبی و ادعای ایران شمالی
يکي دو سال است که عده اي از شوونيستها، درمقابل کاربرد واژه " آذربايجان جنوبي " اقدام به بکارگيري واژه به اصطلاح " ايران شمالي " کرده و از اين اصطلاح در مطبوعات داخلي و خارجي ، صفحات اينترنتي و ديگر رسانه ها بهره جسته و به تعبير خودشان، جواب محکمي به کساني داده اند که اصطلاح " آذربايجان جنوبي " را بکار مي گيرند !
حال با نگاه به واقعيتهاي تاريخي گذشته و اينکه " آذربايجان جنوبي " چه معنا و مفهومي را مي رساند و از بکار گيري " ايران شمالي" چه اهدافي دنبال ميشود، مطالبي را بيان ميکنيم.
به کار گيري واژه " آذربايجان جنوبي " و " آذربايجان شمالي "در شعر شعرا، نثر ناثرين و گفتار اديبان آذربايجاني نه محصول ۳۰-۲۰ سال و حتي ۵۰ سال اخير است که عده اي از سر تعصب و به دور از ژرف انديشي بخواهند در مقابله با آن، اصطلاح بي مسمايي را ابداع و آن را به کار گيرند، بلکه اين دو واژه از زمان بسته شدن قرارداد تحميلي " گلستان " و " تورکمنچاي " بين دولتين قاجار و امپراتوري روسيه در سالهاي ۱۸۱۳ و ۱۸۲۸ و دو نيمه شدن " آذربايجان تاريخي " که قسمتي از آن در شمال رود آراز (ارس) و قسمتي ديگر در جنوب اين رود باقي ماند در ذهن و دل مردم دو سوي اين رودخانه پر ماجرا که داراي زبان، فرهنگ، تاريخ، دين، مذهب، نژاد و آيين مشترک بودند جا باز کرد و رفته رفته در شعر ، داستان ، رمان، و ديگر آثار ادبي شعرا و نويسندگان هر دو آذربايجان نمود پيدا کرد تا جايي که ادبياتي در طول ۹۰-۸۰ سال اخير در هر دو سوي آذربايجان پديد آمد که به " ادبيات حسرت " معروف گرديد.
ما يک نمونه از شعر شاعر پر آوازه آذربايجان شمالي روانشاد " سليمان رستم " را در ارتباط با " ادبيات حسرت "در اينجا آورده به اصل موضوع مي پردازيم:
اوره گيمين ياخينلاري ائشيدين،
ديله گيمين ياخينلاري ائشيدين
ايللر يامان آرتيرير بو ياشيمي ،
يا تئز، يا گئج يئره قويسام باشيمي،
نه آغلايين، نه ده فرياد قوپارين،
مني آراز ساحيلينه آپارين
ايللردير کي قلبيمده دير بو حسرت
وعده نيزه عمل ائدين نهايت.
مزاريمي او تورپاقدا قازديرين
مني اوزو تبريز ساري باسديرين!
گؤز ياشيمدان ياراتميشام بو چايي
قيبله م اولسون آرازيمين او تايي
آنجاق يالنيز بيرجه بونو ائتمه يين
گؤزلريمين قاپاغيني اؤرتمه يين
اوفوقلردن چکيليرسه سيس، دومان
بلکه بيرده قارا تورپاق آلتيندان
ويصال گونو قارداشيمي گؤروم من،
قارداشيمي، سيرداشيمي گؤروم من.
منيم عزيزلريم، منيم دوستلاريم
ائله بيلمه يين کي کؤچوب گئديرم
يارييا چاتيبدير عؤمور باهاريم،
بيرده خواهيشيمي تيکرار ائديرم
واختيندا دونيادان کؤچدوگوم زامان
توتسون تابوتومدان او تايلي اللر
ياسين عوضينه قبريم اوستونده
بير ويصال ماهنيسي اوخوسون ائللر!
در آثار " ادبيات حسرت " پديد آورندگان هر دو سوي آراز، زبان، فرهنگ ، تاريخ ، دين ، آيين، و شخصيتهاي تاريخي ، ادبي ، حماسي ، انقلابي و آداب و رسوم و افسانه ، داستان و فولکلور مشترک، و به يک معني " احساس مشترک " هستند که به خاک آذربايجان دو سوي اين رود و يا " آذربايجان شمالي وجنوبي" معنا ميدهند، در حالي که در واژه بي مسماي " ايران شمالي" چشم به دنبال اراضي و خاک است و انسانها ارزش واعتباري ندارند!
واژه " آذربايجان جنوبي " نه يک اصطلاح سياسي، بلکه يک واژه تاريخي- فرهنگي- جغرافيايي است، در حالي که " ايران شمالي" اصطلاح کاملا سياسي نوساز است!
از نظر تاريخي، نام آذربايجان (بدون توجه به نظريه هاي متفاوت در پيدايش اين نام) به بيش از دو هزار سال مي رسد در حالي که نام " ايران " به عنوان يک کشور با مرزهاي سياسي معين از زمان رضا خان مرسوم شده است و از زمان رضا خان تا کنون هم مرزهاي سياسي ايران تغييري نکرده است!
از نظر تاريخي، آذربايجان از حدود دو هزار سال به اين سو داراي مرزهاي فرهنگي و جغرافيايي معين بوده واين مرزها در آثار مورخين سده هاي مختلف به کرات آمده است:
در تاريخ " بلعمي " که خود ترجمه تاريخ " طبري " است که در قرن سوم هجري قمري (حدود ۲۵۰ هجري قمري) نوشته شده است در مقدمه " خبر گشادن آذربايگان و دربند خزران " حدود آذربايجان چنين ترسيم شده است :
" … اول حد از همدان در گيرند تا به ابهر و زنگان بيرون شوند و آخرش به دربند خزران، و بدين ميانه اندر هر چه شهرها است همه را آذربايجان خوانند." (۱)
حمد اله مستوفي مورخ مشهور قرن هشتم هحري (۱۳۴۹-۱۲۸۰ ميلادي) در کتاب نزهت القلوب مي نويسد :
" بلاد آذربايجان ۹ تومان است، بيست و هفت شهر دارد، در بيشتر مناطق اين مملکت هوا سرد ودر بعضي مناطق ملايم است، حدودش با ايالت عراق عجم، [شهر اراک فعلي و مناطق مرکزي ايران] موغان، گرجستان، ارمن و کردستان پيوسته، طولش از باکو تا خلخال ۹۵ فرسخ، عرضش از بجروان تاسيپان ۵۵ فرسخ مي باشد." (۲)
زينالمجالس، آثارالاول، زين العابدين شيرواني و ديگر مورخين نيز حدود آذربايجان را با اندکي تفاوت، در کتابهاي تاريخي گذشته شبيه هم قيد کرده اند ؛ لاکن در هيچکدام از آثار مورخين ياد شده وي ا مورخين ديگر قرن هاي گذشته در ارتباط با نام " ايران " که در آن محدوده جغرافيايي خاصي قيد شده باشد ديده نميشود!
اساساً در تاريخ گذشته چيزي به نام ايران وجود نداشته تا محدوده جغرافيايي خاصي هم به اين اسم ثبت شود؛ در حالي که در تاريخ به کرات به نام خراسان، کرمان، فارس و عراق عجم بر ميخوريم که هر کدام از اينها مثل آذربايجان محدوده خاص جغرافيايي خودشان را داشته اند؛ مثلاً در عين حالي که منطقه فارس امروزي که به نام استان فارس خوانده ميشود با محدوده جغرافيايي قرنهاي گذشته خود فرق چنداني نکرده، خراسان سده هاي پيشين بسيار وسيعتر از استان خراسان امروزي بوده است.
خراسان تاريخي، شامل قسمت وسيعي از کشور افغانستان امروزي و استان خراسان ايران بوده است، که اگر عده ايي امروز بخواهند به خراسان تاريخي اشاره کنند ميتوانند خراسان ايران را خراسان غربي و افغانستان را خراسان شرقي بنامند!
در آثار سده هاي گذشته به ندرت به نام " ايران " بر مخوريم (مثل شاهنامه فردوسي و کتاب جامع التواريخ رشيدي) که اين کلمه هم بيشتر در کنار واژه " توران " آمده است مانند:
" به ايران و توران ورا بنده اند
به راي و به فرمان او زنده اند "
که اين شعر توسط فردوسي شاعر معروف فارسي گوي در تعريف و توصيف از سلطان محمود غزنوي سروده شده است و فردوسي ميخواهد عظمت و قدرت سلطان محمود را هر چه با شکوهتر به نظم در آورد (براي دريافت انعام بيشتر!).
در اينجا ايران و توران مفهوم فرهنگي دارند که " توران "به کليه مردماني اتلاق ميشود که به زبان ترکي صحبت ميکنند و از غرب چين گرفته تا مرز روسيه و بيزانس و اعراب ساکنند، و " ايران " به جماعتي گفته ميشود که به زبان غير ترکي تکلم ميکنند و تابع حکومت سلطان محمود هستند و در مناطق وسيع و متفاوتي چون تاجيکيستان، افغانستان، پاکستان امروزي و ايالات خراسان، کرمان و سيستان، فارس، ديلم و عراق عجم آن زمان ساکن هستند . و يا آنچه در " جامع التواريخ رشيدي " به نام " خواقين ايران و توران " آمده ، معنا و مفهوم توصيفي و فرهنگي دارد نه محدوده جغرافيايي و اقليمي خاص ومشخص.
حال از بکار گيرندگان واژه " ايران شمالي " بايد پرسيد اين اصطلاح را با استناد به کدام اسناد و مدارک تاريخي به کار ميبرند؟ در حالي که ما در مورد اصطلاح " آذربايجان جنوبي " که يک واژه فرهنگي- تاريخي- جغرافيايي است نه سياسي و توسعه طلبي؛ حد اقل دو سند تاريخي آورديم (و اسناد بسيار بيشتر از اينها هم براي ارائه موجود است) که مرزهاي جغرافيايي آذربايجان را مشخص مي کند و از زماني که اين سرزمين تاريخي در اثر جنگ، دو نيمه شده و هر نيمه سر نوشت سياسي جداگانه ايي پيدا کرده اند ، ادبا، شعرا و نويسندگان با داشتن ذهنيت تاريخي نه چندان دور، براي نشان دادن اينکه مثلاً يک اثر ادبي ترکي آذربايجاني مربوط به کدام شاعر و نويسنده است و وي در کجاي آذربايجان متولد شده و يا سکونت دارد، با گفتن و يا نوشتن آذربايجان شمالي و يا آذربايجان جنوبي، حوزه فعاليت شاعر و يا نويسنده يادشده مشخص شده و از نظر خواننده، اثر ياد شده با توجه به فضاي سياسي و فرهنگي حاکم بر محل زندگي شاعر و نويسنده، تجزيه و تحليل ميگردد؛ حال بکار گيرندگان اصطلاح " ايران شمالي" با استعمال اين واژه چه معنا و مفهومي را دنبال مي کنند و چه انتظاري از تجزيه وتحليل خوانندگان دارند ؟!
با اسناد ارائه شده، در قرون گذشته مرز جغرافيايي که زير نام " ايران " بيايد وجود نداشته؛ از نظر فرهنگي هم " ايران " زبان و فرهنگ خاصي را تداعي نمي کند که مشترکات زباني باعث چنين تصوري شود؛ و اگر به تعبير افراطيون شوونيست، که اصطلاح " ايران شمالي " بيشتر از ذهن معيوب آنها تراوش ميکند، ايران مساوي فارس تلقي شود، در اين صورت ديگر هيچگونه مشترکاتي هم بين ايرانيان (فارسها) با مردم آن سوي رود آراز باقي نمي ماند ، پس اصطلاح خود ساخته " ايران شمالي" چه معنا و مفهومي را مي رساند؟!
تنها چيزي که باقي مي ماند، ادعاي ارضي از طرف بکار گيرندگان اين اصطلاح است که در چنين شرايطي، خاک کشورهاي ارمنستان، گرجستان و جمهوري آذربايجان مورد تهديد قرار مي گيرد و شايد روزي علاوه بر ترکمنستان از افغانستان و پاکستان (ایران شرقی) و کشورهاي جنوب خليج فارس (ایران جنوبی) و عراق (ایران غربی) هم ادعاي ارضي شود، و يا ممکن است افراطيون پا را از اين هم فراتر نهاده ادعاهاي ارضي خودرا به مرزهاي امپراتوري هخامنشيان تعميم داده تا کشور مصر نيز برسانند ! که البته، چه در حالت اول و چه در حالت دوم، مجوز به افراطيون ساير کشورها و ملتها هم داده ميشود تا با استناد به حاکميت گذشته اجدادشان به چنين ادعاهايي دست بزنند که در دنياي امروز، هيچ آدم عاقل و بالغي دست به چنين ديوانگي نمي زند ؛ چرا که مردم دنيا نتيجه چنين تفکر ماليخوليايي را در سرنوشت صدام به چشم خود ديدند!!

ترک یا آذری ؟

دانشگاه عرصه برخورد و تبادل افكار قشري از جامعه است كه عليرغم گستردگي و تنوع فرهنگي و زباني و قومي، نمودي از داعييه روشنفكري و نوعي برتري فكري برخواسته از علم و منطق در رفتار و گفتار و تعامل اجتماعي آنها عيان است . در اين بين گاهي ساده نگري ناشي از روز مرگي با عث نو عي افت آشكار در برخورد با مسا ئل پيرامون مي شـود كه نخبه بودن جمع دانشجويي را زير سوال مي برد بخصوص اگر اين مسئله به صورت مكتوب يا در جمع هاي گوناگون تكرار شود .
يكي از اين مسائل كه تقريبا هر روز بنوعي با آن برخورد مي كنيم ، مسئله ترك و فارس است كه براي دانشجويان خوابگاهي ملموس تر است .

براي اكثر كساني كه حداقل مطالعه اي در تاريخ فرهنگ ايران داشته باشند نام «كسروي» آشناست ! كسروي روزگاري به شدت مبلغ پاك ديني بوده نا گزير كتابي بنام «ورجاوند بنياد»(اصول مقدسه )را براي بيان افكار انحرافي خود يا به عبارتي جهت تبليغ دين پاك،نژاد پاك،زبان پاك(لابد در مقابل دينها و نژاد ها و زبانهايي ناپاك ديگر)مي آورد و بارها ادعاي برانگيختگي (بعثت) مي نمايد (1) و به زعم خود پيامبر بوده است(2)شايد ذكر اينكه كسروي ديوان خواجه حافظ شيرازي و گلستان سعدي را با گيره!! (نه با دست .بخاطر نجاست !) در سخنرانيهاي خود در آتش مي انداخت خالي از لطف نباشد. حمايت رژيم وقت (پهلوي) از او باعث شد تا افكار و عقايدش به صورت گسترده منتشر شود. طي هفت دهه اخير متاسفانه به لحاظ وجود افكار شوونيستي و اجراي سياست هاي نژاد پرستانه رژيم پهلوي هزينه هاي فراواني جهت اضمحلال و نابودي فرهنگ هاي غير حاكم در ايران صرف گشته است از مهمترين اهداف شوونيستها تحريف تاريخ تركهاي ايران و از بين بردن زبان و فرهنگ و رسوم ملي و سنتي اين ملت بوده است.
شوونيسيتها به وقت تحقير و استهزاء تركها ،آنهارا« ترك خر» خوانده و به وقت ايجاب مصالح و منافع نژادپرستانه « آذري» ناميده اند . نگارنده در اين بحث تنها با استناد به اسناد و كتيبه هاي باستاني ( و نه نظرات شخصي ) به بررسي اجمالي دو كلمه تركي و آذري مي پردازد .
1-تركهاي ايران و واژه ترك در اسناد و كتيبه هاي تاريخي : قديمي ترين آثار و كتيبه هايي كه در آن از اقوام ترك پيرامون درياچه اورميه نام برده شده كتيبه هاي آشوري و سپس اورارتويي است بنا به نوشته « يامپولسكي » در كتيبه هاي آشوري سده چهارده قبل از ميلاد (3500 سال پيش )از تركها با نام « توروك» ياد شده و موطن اصلي آنان مناطق پيرامون درياچه اورميه ذكر شده است (3). البته اين اسناد نتيجه كاوشهاي باستاني تا چند سال اخير بوده و يافته هاي باستان شناسي در آينده و قرائت حدود 10000 لو حه ايلامي و سومري كه در دانشگاه « شيكاگو» انبار شده (4)پرده از تاريخ بر خواهد داشت .قرابت و هم ريشه بودن زبان تركها و سو مري ها اين احتمال را به يقين مبدل مي سازد كلمه ترك در منابع تاريخي به اشكال مختلف آمده از جمله در آثار«هرودوت»، « تارگيتا » در منابع علمي « تورخا » و منابع چيني «توكوئه» و «توركيش»(5) و در تورات از «يافث بن نوح» به عنوان پدر اتراك نام برده شده است نيز در منابع يوناني از قبايل تورك زبان سابيرها .كنگرلو ها ،هونها ،سكا هاو… به عنوان ساكنان غربي درياچه خزر نام برده شده است .
2-كلمه »آذري»: از ابداعات كسروي مي باشد كه فقط جهت تحريف تاريخ و تامين منافع حاكميت وقت بوده است و اين كلمه از سوي شوونيستها به عنوان حربه اي براي انكار تاريخ تركها در آذربايجان بكار رفته است . شايد جالب باشد كه هم زمان» استا لين » نيز از اين ابداع كسروي كمال استفاده را برده است و با تغيير كلمه »ترك » از عنوان مليت به »آذري » در گذر نامه هاي آذربايجانيهاي شوروي سابق ،سعي درانكار يكي بودن آنان با همسا يه هاي ترك براي حفظ حاكميت استبدادي خود و جلو گيري از بروز هر گونه اتحاد يا ارتباط فرهنگي داشته باشد .
تا به حال در هيچ كتيبه يا سند تاريخي به كلمه آذري آنهم به عنوان تبار و زبان يك ملت برخورد نشده و هيچ كدام از مدافعان نظريه كسروي در اين خصوص هيچ مدرك تاريخي ارائه نداده اند .
البته شايد استناد كسروي در انتخاب اين كلمه (بنا به گفته حسينقلي كاتبي ) برخي منابع عربي بوده است ولي چنانكه خود پيروان كسروي مانند كاتبي هم معترفند لفظ « آذري » فقط از سده هاي سوم تا ششم هجري در منا بع عربي ذكر شده است پس قبل از آن تاريخ صحبتي از آذري به عنوان تبار و زبان قوم نبوده و در منا بع عربي هم اين كلمه نه به مفهوم تبار و زبان يك قوم بلكه به عنوان كوتاه شده كلمه »آذربايجان » مورد استفاده قرار گرفته است . عدم وجود اسناد تاريخي باعث توهم كسروي و پيروانش شده و گاه شلم شوربايي ساخته اند كه خود نيز در كار خويش مانده اند . اينان گاه سلجو قيان ،گاه غزنويان و مغولها و گاه صفويان را موجب ترك شدن تركهاي آذربايجاني مي دانند! اما هر كس كمترين اطلاعي از تاريخ داشته باشد به خوبي مي داند كه مغولها از چين تا غرب افريقا و از سيبر ي تا اقيانوس هند را تصرف كرده بودند و تمام و آسياي ميانه و ايران تحت سلطه خانهاي مغول بود(6) پس چرا مردم اين مناطق را نتوانسته اند ترك كنند ؟!! طبق آخرين آمارها در حال حاضر 270 ميليون نفر ترك زبان در وسعتي حدود20 ميليون كيلو متر مربع از جنوب سيبري و قلب بالكان تا شمال افغانستان و ايران و اناتولي زندگي مي كنند و زبان تركي از لحاظ تعداد و جمعيت پنجمين زبان دنيا و زبان اول جهان اسلام مي باشد. در پايان اميدوارم دوستان عزيز براي حمل كلمه روشنكر متحمل حداقل زحمت شده و با آگاهي و مطالعه مختصر در هر زمينه اي كه به خود حق اظهار نظر مي دهند ، چه سياسي و فرهنگي و چه ديني و اجتماعي نا خواسته پيرو مكتب افردي چون كسروي نشوند .
منابع :
×. بدنه اصلي مقاله از تحقيق « آقاي محمد عباسي » از نشريه چيچك مي باشد.
(1). احسان طبري ، آورند گان انديشه ي خطا ص 31
(2). جواد فاضل ،معصو مين چهارده گانه ص 289
(3). پرفسور زهتابي » ايران توركلارينين اسكي تاريخي» ,ص376
(4) »بار تولد» ، خاور شناسي در روسيه و اروپا ص35
شاپور رواساني ، جامعه بزرگ شرق ص158
(5) دكتر هيئت،توركلرين فرهنگ تاريخينه بير با خيش ص17 . (6) رضا كسگين ، هويت ايراني و زبان تركي ص11

نشریه ایشیق شماره یکم

۲۱ فوریه روز گرامی داشت زبان مادری (چرا نمی توانم به زبان مادری ام درس بخوانم؟) / بیوک تبریزی

• من یک ایرانی ام اما فارس نیستم. من بلوچم، ترکم، عربم، کردم و ترکمن. چرا نمی گذارید به زبان مادری ام درس بخوانم؟ مادر من با مادران شما چه تفاوتی دارد که زبانش را از نظام درسی کشور حذف کردید؟ ...

من یک ایرانی ام اما فارس نیستم. من بلوچم، ترکم، عربم، کردم و ترکمن. چرا نمی گذارید به زبان مادری ام درس بخوانم؟ مادر من با مادران شما چه تفاوتی دارد که زبانش را از نظام درسی کشور حذف کردید؟
مادر من هم مثل مادران شما ممکن است زبان دیگری را نداند یا اگر بداند دوست دارد با زبان خودش – که زبان نیاکان اوست – با فرزندانش صحبت کند، چرا او را و مرا از این حق طبیعی و انسانی محروم می کنید؟ شاید شماری از شما بگویند که کسی مانع صحبت شما در خانه نشده است اما بدانید که صدها پدر و مادر به علت تحقیر غیرفارس ها و فشارهای معلمان مدارس کشور بر آنان، می کوشند با کودک خود به زبان رسمی - و نه به زبان مادری - صحبت کنند.
برادر و خواهر فارسی که مرا از حق آموزش به زبان مادری ام محروم کرده ای، شما و مادر شما چه امتیاز خاصی دارید که مرا از این حق انسانی محروم کرده اید؟
هشت دهه و اندی است که ما – غیرفارس ها – از جیب خود می خوریم و شما دایما بر محتوای جیب خود می افزایید. یعنی زبان فارسی به کمک فرهنگستان ها و دانشگاه ها و رسانه های دیداری و شنیداری و کتاب های درسی و غیر درسی و پول نفت عرب خوزستانی فربه می شود و می بالد و گردن می افرازد و زبان من ترک، من کرد، من عرب، من بلوچ و من ترکمن به امان خدا رها شده، یا در واقع به مرگ تدریجی محکوم شده است. زبان های ما به بیماری می ماند که به هیچ پزشک و پرستاری اجازه داده نمی شود برای درمانش به او نزدیک شود. کسانی هم که فریاد بر می آورند که "آی آدم ها" اینجا، در ایران ما، زبان های زنده ای به احتضار افتاده اند، نه تنها فریاد رسی نمی یابند بلکه زندانی می شوند، نه یک سال و دو سال، بل چندین و چند سال.
دوستان و هموطنان عزیز فارس! ما زبان شما را – چه بخواهیم و چه نخواهیم – از کودکی می آموزیم اما شما نه تنها زبان من غیرفارس را نمی آموزید بلکه بخشی از شما، از ما به علت ترک بودن و عرب بودن و کرد و بلوچ و ترکمن بودن نفرت دارید و ما را تحقیر می کنید و زبان ما را به پشیزی نمی گیرید.
می گویید زبان فارسی شیرین است، شکر است و هزار وصف دیگر در باره آن به کار می گیرید، گیرم که چنین باشد زبان مادری من نیز برای من عسل است، شیرین و شکر است، چرا دستگاه های رسمی و غیررسمی شما کمر به قتل زبان مادری ام گرفته اند؟ چرا به قاتل زبان های ما اعتراض نمی کنید؟ دریغ از یک بیانیه یا یک مقاله یا یک اشاره از سازمان های فرهنگی و سیاسی سراسری شما.
هموطن فارس من! آیا می دانی که در عرف بین المللی به این امر می گویند: پاکسازی قومی؟ آیا می دانی که شما با سکوت خود و باعدم اعتراض به نظام تک زبانه مسلط بر ایران چند ملیتی با این جنایت، همنوایی نشان می دهی؟
هموطن فارس من! وقتی از راسته کتاب فروشان میدان انقلاب و دانشگاه تهران گذر می کنی آیا هیچ گاه فکر کرده ای چرا هموطنان ترک شما - که حدود سی درصد جمعیت کشور و شصت در صد جمعیت تهران را تشکیل می دهند – از میان صدها کتابفروشی فارسی، فقط باید یک یا دو کتابفروشی ترکی داشته باشند؟ آیا اساسا می دانی که هموطنان عرب شما – که همزبانان شان رسانه های بین المللی قدری همچون الجزیره و الحیات و الشرق الاوسط دارند – حتا یک نشریه عربی در استان خوزستان ندارند؟ و آیا می دانی که بلوچ ها که در آن سوی مرز، ده ها رادیو و تلویزیون و نشریه بلوچی دارند، اما در استان سیستان و بلوچستان حتا یک نشریه به زبان مادری شان ندارند؟ این امر در باره کردها، که همزبانان شان در آن سوی مرز از حاکمیت فدرال برخوردارند، و درباره ترکمن ها که همسایگان همزبان شان دارای کشور مستقل هستند، نیزکمابیش صدق می کند.
به راستی اگر رسانه های بیرون از مرزها نبودند، همین نیمه جانی که زبان های خلق های غیرفارس دارند نیز از میان می رفت و خواسته خاک پرستان تک زبان خواه به تحقق می پیوست؛ اما این کار شدنی نیست و تا زمانی که یک مادر ترک، یک مادر عرب، یک مادر کرد، یک مادر ترکمن و یک مادر بلوچ زنده است، زبان های ما زنده خواهد ماند. لذا هموطن فارس من بدان که زبان من تا ابد فلج و بی حرکت نخواهد ماند و دیدی که طی این سه چهار سال زبان من دوباره سبز شد و بدان که این زبان خواهد شکفت. البته اگر شما جلوی نژادپرستان و تحقیرکنندگان فرهنگ ایرانیان دگر زبان بایستی و خواهان تدریس زبان های آنان در سطح ابتدایی و بالاتر باشی، زبان من در کنار زبان تو علیه ظلم و بی داد زبانه خواهد کشید.
امروز ۲۱ فوریه روز گرامی داشت زبان مادری است که از سوی سازمان علمی فرهنگی یونسکو اعلام شده. حکومت ایران به رغم عضویت در سازمان یونسکو و قبول مصوبه های آن، نه تنها گامی برای گرامی داشت این روز بین المللی برنمی دارد بلکه با کسانی که این روز را گرامی می دارند برخورد می کند و آنان را به زندان های بلند مدت محکوم می کند.
بیایید همگی این روز فرهنگی را جشن بگیریم و همگی یکدل و یک زبان، خواهان رهایی همه زندانیانی باشم که به خاطر اعتلای زبان مادری و فرهنگ سرکوب شده شان در زندان های کشور به سر می برند. در درون ایران، اگر در خارج از خانه ما را می گیرند و زندانی می کنند می توانیم این کار را در خانه ها و دور از جشم گزمه ها انجام دهیم. فراموش نکنیم این روز، روز مهمی است.

بحث زبان در قرآن
518
اِنَّ في خَلقِ السَّموَاتِ و الاَرض و اِختِلافِ اَلسِنَتِکُم لایَاتٍ لِلعَالِمین.

همانا در خلقت آسمانها و زمین و در اختلاف وگوناگونی زبانهای شما هر آینه نشانه ها یی است برای دانشمندان.

و مِن آیاتِهِ خَلقُ السَّمَوَاتِ والاَرض و اِختِلافُ اَلسِنَتِکُم و اَلوَانِکُم اِنَّ في ذَلِکَ لایَاتٍ لِلعَالِمیِن.

و از نشانه های اوست آفرینش آسمانها و زمین و گوناگونی زبانها و رنگهای شما همانا درآن نشانه هایی است برای دانشمندان. "سوره روم آیه 22".

با بررسی دقیق و موشکافانه این آیات شریفه و تطبیق آن با زمان، و با قراردادن آیه شریفه اِنََّ اَکرَمَکُم عِندَاللهِ اَتقکُم (همانا گرامی ترین شما پرهیز کار ترین شماست) در کنار این آیات که اختلاف رنگ و زبان انسانها را از همدیگر بیان می کند به نکته جالب توجهی در این آیات شریفه پی می بریم.

خداوند متعال خود در آیات فوق عمده تفاوتهای انسانها را در دو چیز بیان می کند اولی در رنگ و دومی در زبان.

اولا چرا خداوند انسانها را متفاوت آفریده و آنها را از یک نژاد و قوم نیافریده و فلسفه این تفاوتها در چیست؟

خداوند متعال با بیان تفاوتهای زبانی و رنگ انسانها به خود می بالد و آن را از آیات بزرگ خویش شمرده و این تفاوتها را با خلقت آسمانها و زمین برابر می داند و آن را مایه تفکر و تعقل عالمین یعنی دانشمندان می داند.

و انسان را به حفظ و پاسداشت این دو عطیه گرانبها یعنی "زبان" و "رنگ" دعوت می کند که "ان فی صنعه و خلقته لطف و حکمة للعالمین" که در کار خدا حکمتی است بس عظیم.

اِنّا جَعَلناکُم شُعُوبَاً وقَََبائِلاً لِتَعارَفُوا. همانا ما قرار دادیم شما را گروه ها و قبائل متفاوت تا همدیگر را بشناسید.

حکمت این تفاوتها بسیار عظیم است که انسان با اندکی تامل و تفکر، نمونه هایی از این حکم را در می یابد که زبان و رنگ باعث ایجاد علقه و اتحاد بین یک ملت می شود و آنها را گرد هم می آورد و باعث بوجود آمدن نظامهای اجتماعی و خانوادگی و زمینه ساز رشد و تعالی انسان می شود و زندگی هدفمند را فراهم می سازد. منظور از رنگ، نژاد انسان است، که نژادهای متفاوت رنگ پوستشان نیز متفاوت است چرا که مثلا نژاد روس زرد پوست و آنگولا ساکسون سفید پوست است. طریقه پاسداشت این نژاد هم، نه به رخ دیگران کشیدن بلکه اطلاع از تاریخ و فرهنگ و رسوم پیشینیان وحفظ و پاسداشت رسوم ثواب آنان و تعلیم و تعلم تاریخ پیشینیان است چنانچه حضرت علی علیه السلام در نامه 31 نهج البلاغه امام حسن مجتبی علیه السلام را به فراگیری تاریخ دعوت می کنند.

و طریقه پاسداشت زبان هم، تکلم و کتابت به زبان مادری هر انسان است که ابتدایی ترین حق یک ملت است.

مجموعه زبان و نژاد و زیر مجموعه های این دو را فرهنگ یک ملت می نامند و اگر ملتی فرهنگ خود را ازدست بدهد و استحاله و آسیمیله شود همیشه و در طول تاریخ مورد استثمار دیگر ملل و فرهنگ ها قرار می گیرد. چرا که استثمار اقتصادی و اجتماعی از استثمار فرهنگی آغاز می شود. که دانشمندان و جامعه شناسان برای مقابله با تهاجم فرهنگی بیگانه تکیه بر فرهنگ خودی و تقویت آن را، راه کار مقابله می دانند.

قرآن کریم این تفاوت را مایه رشد و پیشرفت آدمیان می داند ودر کنار بیان آن از مطلب دیگری انسان را بر حذر می دارد و آن اینکه انّ اُکرَمَکُم عِندَاللهِ اَتقاکُم یعنی ای انسان به رنگ و زبان خود بیهوده مبال و غرّه مشو که تمامی زبانها و رنگها آفریده اویند.

و هر آنکس که به زبان و رنگ خود ببالد و غرِّه شود و زبان و رنگ خود را مایه برتری بر دیگران بداند و هیچ حقی به سایر زبانها و رنگها قائل نشود و در صدد نا بودی زبان، فرهنگ، تاریخ و هویت آنان بر آید به حکم قرآن نژاد پرست است.در مقایسه بین رنگ و زبان آنچه نمود بیشتری نسبت به نژاد پرستی دارد رنگ است ما امروزه کشور آمریکا را مهد نژاد پرستی رنگ می دانیم که برای سرخ پوستان و سیاه پوستان در اجتماع خود هیچ حقی را قائل نیست.

اما در زمینه زبان ...

در کشورهایی مثل چین با 5 و سوئیس با سه زبان رسمی و ... چندین زبان، زبان رسمی می باشد. و حتی در کشوری مثل هلند اگر 10 خانواده غیر هلندی که تابعیت آن کشور را دارا هستند به آموزش و پرورش نامه ای بنویسند مبنی بر فراهم نمودن زمینه تحصیل در زبان مادری فرزندانشان، دولت موظف به فراهم سازی این زمینه است. حال ما که ندای ام القرایی جهان اسلام را سر می دهیم به قرآن بیشتر عمل می کنیم یا کشوری مثل هلند.

حجت الاسلام داوودی-قم

اويغورها چه كساني هستند؟ / ترجمه : ع . طالیب اوغلو

اويغورستان و اويغورهاي امروزي

اويغورها يكي از گروه هاي قومي ترك هستند كه در مناطق شمال غرب چين امروزي زندگي مي كنند. نام رسمي و چيني اين سرزمين منطقه خودمختار شين جيانگ (يا سين كيانگ) مي باشد(1)، اما اويغورهاي بومي از نظر تاريخي اين منطقه يعني كشور خود را اويفورستان يا تركستان شرقي يا به هر دو نام مي نامند. در اين نوشته، اويغورستان براي اشاره به اين منطقه بكار برده شده است.

اويغورستان كه در آسياي ميانه و در 2500 كيلومتري پكن واقع شده از شمال با قزاقستان، از شمال شرق با مغولستان و از غرب و شمال غرب با قرقيزستان و تاجيكستان هم مرز است. در غرب و جنوب غرب آن افغانستان و در جنوب تبت (2) و کشمیر تحت کنترل هندوستان قرار دارد و چين در شرق آن قرار مي گيرد.

تركستان شرقي سرزميني وسيع به وسعت 640،000 كيلومتر مربع مي باشد كه يك ششم قلمرو چين امروزي را در برمي گيرد و از نظر جغرافيايي بزرگترين استان چين محسوب مي شود.

جمعيت ترك اويغورستان كه همه همخون بوده و داراي زبان، سنن و مذهب يكساني هستند توسط امپرياليستهاي سرخ روسي به طور ساختگي به اويغور، قزاق، قرقيز، ازبك و تاتار تقسيم شده اند. جديدترين سرشماري حکومت چین جمعيت اويغورها را بيش از 7 ميليون، قزاقها را 1 ميليون، قرقيزها را 150000 ، ازبكها را 15000 و تاتارها را 5000 نفر براورد كرده است. با اين وجود بعضي منابع غير رسمي اويغور جمعيت اويغورها را رقمي بيش از 15 ميليون تخمين زده است. علاوه بر اين قبايل، اقوام چيني هان، منچو، هوي و مغولها نيز در اويغورستان وجود دارد. در حال حاضر اويغورها كه موضوع اصلي اين نوشته مي باشد اكثريت جمعيت اويغورستان را تشكيل مي دهند. با اين وجود، هر مطلبي كه در اينجا بيان مي شود به همان نسبت ديگر قومها ي اشاره شده در بالا را نيز شامل مي شود.

اويغورها و چيني هاي هان از يك نژاد نيستند. اويغورها به وضوح از نژاد اروپايي بوده و در نگاه اول شبيه مردم اروپاي غربي بنظر مي رسند. اويغورستان در ماوراي مرزهاي طبيعي چين در يك محل جغرافيايي مجزا با جمعيتي كه در سال 1949 بالغ بر 96 درصد آن ترك بود قرار گرفته است.

تمدن اويغور
مستندات تاريخي نشان مي دهد كه اويغورها پيشينه تاريخي بيش از 4000 سال دارند.(3) در طول تاريخ اويغورها فرهنگ و تمدني درخشان و منحصر بفرد را بوجود آورده اند وخدمات چشم گيري را به تمدن جهان ارزاني كرده اند. در اواخر قرن نوزدهم و اوايل قرن بيستم، كاوش هاي علمي و باستانشناسي در منطقه اويغورستان منجر به كشف معبد هاي غاري، ويرانه هاي صومعه ها، نقاشي هاي ديواري، همچنين مدارك و كتابها و مينياتورهاي ارزشمندي شد. مكتشفان اروپايي، امريكايي و حتي ژاپني از گنجينه هاي هنري كشف شده در اين منطقه دچار حيرت شدند و اظهار شگفتي كردند بطوري كه گزارش هاي آنها خيلي زود توجه مردم علاقمند زيادي را در اقصا نقاط جهان به اين منطقه جلب كرد. امروزه آثار و اشياء بجا مانده از فرهنگ و تمدن اويغور كلكسيون هاي اصلي موزه هاي برلن، لندن، پاريس، توكيو، لنينگراد و موزه عتيقه جات آسياي مركزي در دهلي نو را تشكيل مي دهند. اين اشيا و بقايا بهمراه دستنوشته ها و اسناد كشف شده در اويغورستان تمدن بسيار سطح بالايي كه اويغورها بدان نايل شده اند را روشن مي سازد.

در طول قرنها اويغورها سه رسم الخط متفاوت بكار برده اند.آنها بعد از اتحاد با تركهاي گوگ در قرون 6 و 7 رسم الخط اورخون را بكار بردند. بعدها رسم الخطي كه به نام رسم الخط اويغور شناخته شد را بكار گرفتند. اين رسم الخط براي مدت 800 سال نه تنها به وسيله اويغورها بلكه ديگر ملل ترك و همچنين مغولها و منچوها در اوايل حكومتشان در چين بكار برده شد. بعد از پذيرش اسلام در قرن 10 اويغورها الفباي عربي را اقتباس كردند و استفاده از اين رسم الخط در قرن 11 کاملا متداول شد.

بسياري از آثار ادبي اولیه اويغور ها ترجمه هايي از متون مذهبي بودايي و منچویی بود، اما آثار داستاني، شعري و حماسي نيز وجود داشته است. بسياري از اين آثار به آلماني، انگليسي و روسي ترجمه شده اند.
بعد از پذيرش اسلام اويغورها به حفظ تسلط فرهنگيشان در آسيای مركزي ادامه دادند. دانشمندان بسیاری از اويغورها كه شهرت جهاني داشتند ظاهر شدند و ادبيات اويغور رونق گرفت. در ميان صدها اثر مهم بجا مانده از اين دوره مي توان به "كوتات كو بيليك" اثر يوسف حاس اجب (70-1067)، "ديوان اللغت الترك" اثر محمود كاشغري و "اتابتول حكاياك" اثر احمد يوكنكي اشاره كرد.

اويغور ها دانش وسيعي در در داروسازي و طبابت داشتند. آثار بجا مانده از سلسله سونگ (960-906) نشان مي دهد كه يك طبيب اويغور بنام نانتو به چين سفر كرد و با خود انواع زيادي از داروها را كه براي چيني ها ناشناخته بود به آنجا برد. تعداد 103 گياه مختلف كه در طبابت اويغورها استفاده مي شد در يك دايره المعارف پزشكي چيني كه به وسيله شي ژن (1593-1518) تاليف شده ، ثبت شده است.دانشمندان غربي ادعا مي كنند كه طب سوزني يك كشف چيني نيست بلكه بوسيله اويغورها كشف شده است. در سالهاي اخير مقامات چيني چندين موسسه براي مطالعه طب سنتي اويغور در اويغورستان تاسيس كرده اند.

اويغورها صاحب پيشرفت هاي عظيمي در زمينه معماري، هنر، موسيقي و نقاشي بودند. بر طبق مطالعات دانشمندان غربي ، اسناد كشف شده در اويغورستان ثابت مي كند كه در زماني كه كشاورزان اروپايي از تنظيم و نگارش يك قرارداد حقوقي عاجز بودند يك كشاورز اويغور مي توانست با استفاده از اصطلاحات حقوقي يك قرار داد بنويسد. گزارش شده است كه اويغورها قرنها قبل از اينكه گوتنبرگ ماشين چاپ را اختراع كند از نحوه چاپ كتاب آگاهي داشتند. همچنين گزارش شده است كه در قرون وسطي شعر، ادبيات ، تئاتر، موسيقي و نقاشي چيني بطور گسترده اي از اويغورها تاثير پذيرفته است. ين-د وانگ كه به عنوان سفير در قلمرو پادشاهي قاراخوجای اويغور در فاصله سالهاي 981 و 984 خدمت مي كرد در كتاب خود مي نويسد: "از تمدن عظيمي كه در پادشاهي اويغور يافتم شگفت زده شدم. زيبايي معابد، صومعه ها، نقاشي هاي ديواري، مجسمه ها، برج ها، باغ ها، خانه ها و قصر هاي ساخته شده در اين سرزمين غير قابل توصيف هستند. اويغورها در ساختن طلاجات، نقره جات، گلدان و سفال با دست مهارت فوق العاده اي دارند. عده اي مي گويند خداوند استعداد و توانايي را يك جا فقط به اين مردم ارزاني داشته است."

قبل از اسلام اويغورها به مذاهبي مانند شامانيسم، بوداييسم و منيچيسم اعتقاد داشتند. مذهب بودايي در اوايل عصر تاريخي ما به اويغورستان معرفي شد. اين مذهب به سرعت در ميان مردم ترك اويغورستان گسترش يافت. هنوز ميتوان در شهرهاي كوچا، تورفان و دونهونگ كه محل زندگي اويغورهاي كانچو بوده است ويرانه هاي صومعه هاي معروفي كه بنام مينگ اوي يا هزار بودا شناخته مي شوند را ديد. اين صومعه ها بوسيله اويغورها ساخته شده اند. در شهر كوچا بيش از 50 معبد بودايي، كتابخانه و موسسات تفريحي و رفاهي براي كمك به مستمندان ساخته شده بود. در شهر ختن بدون احتساب صومعه هاي كوچك، 14 صومعه بزرگ وجود داشت. اويغورهاي اويغورستان در سال 934 در دوران حكومت ساتوك بوغارا خان، حاكم خاراهانيد اسلام را پذيرفتند. از آن زمان به بعد اسلام تنها مذهب در اويغورستان تا به امروز بوده است.

قدرت، عزت، شوكت و فرهنگ اويغور كه در طول تاريخ رشد و گسترش يافته بود و بيش از 1000 سال آسياي مركزي را تحت نفوذ و تسلط خود داشت، با تهاجم منچوها به اويغورستان و در خلال حكومت ملي گراها بخصوص چيني هاي كمونيست رو به افول نهاد و سير نزولي پيمود.

اويغورستان يك كشور اشغال شده است
اويغورستان حداقل به مدت 2000 سال خانه اويغورها بوده و در بيشتر اين دوره 2000 ساله به صورت يك كشور مستقل و آزاد مانده است. با اين وجود چيني ها ادعا مي كنند كه اويغورستان بخش جدايي ناپذير و قديمي چين است. حقايق تاريخي به وضوح نشان مي دهد كه چنين ادعايي توسط چيني ها بر اساس تفسير و توجيه غلط تاريخ مي باشد و به اين اميد بنا نهاده شده كه سركوب و ادغام سرانجام اين تحريف ها را در چشم جامعه جهاني مشروع نشان خواهد داد.

اشغال و تهاجم اويغورستان بوسيله چيني هاي هان در سال 104 قبل از ميلاد شروع شد و اويغورستان چندين بار بوسيله سربازان چيني اشغال شد. اما هيچ كدام از اين اشغال ها مدت زيادي بطول نيانجاميد. آنچه در زير مي آيد مقداري از حقايق تاريخي مربوط به اشغال اويغورستان مي باشد.

1- در دوران وو تي، ژنرال لي كوانگ در سال 104 قبل از ميلاد اويغورستان را اشغال كرد اما مردم اويغورستان با شكست سربازان چيني استقلال خود را دوباره در سال 86 قبل از ميلاد بدست آوردند.
2- در دوران هسوآن ژنرال چانگ چي به اويغورستان حمله كرد و در سال 59 قبل از ميلاد آن را اشغال كرد. اما در سال دهم قبل از ميلاد خان هاي اويغورستان ارتش هاي چيني را شكست داده و دوباره آزادي خود را بدست آوردند.
3- در دوران مينگ تي ژنرال پان چائو با به راه انداختن يك جنگ داخلي به اويغورستان حمله كرد. اين جنگ 28 سال طول كشيد. در سال 102 بعد از ميلاد پان چائو به چين برگشت و يك سال بعد فرزند او پان يونگ بعد از شكست از خان هاي اويغورستان گريخت. به اين ترتيب يك بار ديگر اويغورستان استقلال و امنيت خود را بدست آورد.
4- در دوران توپا (وي) قسمت شرقي اويغورستان مجبور به پرداخت ماليات به حكومت آن زمان از سال 448 تا 460 گرديد.
5- در سال 657 كائو تسونگ از سلسه تانگ اويغورستان را فتح كرد و در سال 699 گوك ترك خان چيني ها را از اويغورستان بيرون راند.
6- در سال 747 هسوآن تسونگ، ژنرال كره اي كائو سين-چي را به عنوان فرمانده ارتش چين براي كمك به خان هاي اويغور كه با همديگر در اويغورستان در حال جنگ بودند فرستاد. اين ژنرال با سود بردن از اغتشاشات داخلي اويغورستان نقشي ماهرانه و بي رحمانه را در تحريك تعدادي از مردم اويغورستان براي كشتار يكديگر بازي كرد و با اين روش اويغورستان را به چين تسليم كرد. اما ساكنان اويغورستان با كمك گرفتن از عربها نيروهاي كائو سين-چي را تارومار كرده و آزادي خود را در سال 751 بدست آوردند.

به اين ترتيب جمعاً 6 تهاجم از سال 104 قبل از ميلاد تا 751 صورت گرفت. اما در طول اين دوران 855 ساله چيني هاي مهاجم تنها براي سال 157 كنترل خود بر اويغورستان را حفظ كرند. حتي در اين حالت همانطور كه تناوب تهاجمات نشان مي دهد كنترل چيني ها به صورت موقتي و ناكامل بوده است. در 698سال باقيمانده از اين مدت اويغورستان به عنوان يك كشور مستقل و ازاد باقي ماند.

در طول آن دورن (از سال 104 قبل از ميلاد تا سال 751) روابط دوستانه و ارتباطات تجاري بين اويغورستان و چين وجود داشته است. اما كتابهاي تاريخي خاص چيني و دولتمردان حال حاضر چين اين روابط و پيوندها را بصورت ناعادلانه، غيرمنصفانه و غيرواقعي نمايان مي كنند و تلاششان بر اين است كه اينها را به عنوان نشانه هايي از سرسپردگي و وابستگي اويغورستان به چين قلمداد كنند و بيشتر سياستمداران چيني از آن براي مشروع جلوه دادن ادعايشان مبني بر اينكه اويغورستان بخش جدايي ناپذير از چين بوده استفاده كرده اند.

سال 1876 بود كه منچوريها تلاش كردند كه اويغورستان را اشغال كنند و بعد از كشتار حدود يك ميليون از سكنه اويغورستان موفق شدند اين كشور را به اشغال خود در آورند. از آن زمان به بعد اويغورستان پيوسته تحت حاكميت نظامي بود. با اين وجود تا سال 1949ساكنان اويغورستان 42 شورش مسلحانه را عليه حاكميت رعب و ترور حاكمان نظامي منچو (يعني در هر 4 سال حكومت منچوها يك شورش) با هدف كسب دوباره استقلال خود سازماندهي كردند. اويغورها در بخش جنوبي اويغورستان "جمهوري اسلامي تركستان شرقي" را در سال 1933 تاسيس و ساكنان تمام اويغورستان به اتفاق هم دومين "جمهوري تركستان شرقي" را در سال 1944 بنا نهادند. اولين جمهوري به مدت 3 سال و دومين جمهوري به مدت 5 سال دوام آوردند.

اويغورستان در سال 1949 بوسيله چين كمونيست اشغال شد و در سال 1955نام آن به خوار تغيير يافت. از آن زمان چين كمونيست حاكميتي استعماري بر اويغورستان اعمال كرده است. اويغورها مجبور بوده اند رنج هاي غير قابل تصوري را تحمل كنند و به شرايط غيرانساني تحت حاكميت استكباري بيگانه تن در دهند. اما بر خلاف اين رنجها و نسل كشي فرهنگي ، روحيه مقاومت و عزم و اراده مردم در اويغورستان همچنان محكم و استوار مانده است. بر اساس اطلاعات موجود از منابع چيني بر خلاف تمامي خطرات موجود، تظاهرات، راهپيمايي هاي اعتراض آميز و ديگر فعاليت هاي سياسي زيرزميني بوسيله اويغورها سازماندهي مي شود و هدف آن بدست آوردن برابري، عدالت و حتي استقلال براي اويغورها مي باشد. اين فعاليتها از سال 1654 بي وقفه ادامه داشته ودر سال 1996 به اوج خود رسيد.(4)

توضیحات:

1) نام تحمیلی کمونیست های چین به ترکستان شرقی

2) تبت نیز همانند ترکستان شرقی توسط نیروی نظامی چین اشغال و ضمیمه این کشور شده اما به علت اهمیت فرهنگی این منطقه برای سازمان ملل حکومت چین قادر به تغییر نام این منطقه نشده است.

3) یک مومیایی اویغوری که هم اکنون در شهر ختن ترکستان شرقی نگهداری می شود و توسط یک عکاس و خبرنگار ایرانی نیز عکسبرداری شده قدمتی بیش از 6000 سال دارد.

4) بعد از شدت گرفتن مبارزه جهانی علیه القاعده و تروریزم ، حکومت کمونیست چین به منظور سرپوش نهادن به خواست های ویغورها و موجه جلوه دادن کشتار و سرکوب مردم ترکستان شرقی مبارزان اویغور را متهم به همکاری با القاعده میکرد و با دسیسه های سازمان اطلاعات چین 17 نفر از اویغور ها در پاکستان دستگیر و به زندان گوانتانامو منتقل شدند. اما پس از بازجویی از آنها مشخص شد که آنها هیچ ارتباطی با القاعده ندارند . چین خواستار استرداد آنها شد اما آمریکا به علت نگرانی از شکنجه شدن آنها از تحویل دادن این زندانیان به چین خودداری کرد.

فاجعه خوجالي-نسل كشي قرن بيستم / افشين اميري ججين

به ياد 26فوريه 1992،روزي كه دنيا فراموشش نخواهد كرد
ارامنه اي كه در سال 1978 به مناسبت يكصدوپنجاهمين سالگرد مهاجرت خوداز ايران به آذربايجان در قره باغ كوهستاني بناي يادبود برافراشتند،طي دو قرن اخير با هدف تحقق آرمان خيالي "ارمنستان بزرگ" در اراضي تاريخي آذربايجان،با كمك هواداران خارجي خود سياست مستمر اشغالگري عليه آذربايجان را تعقيب كردهو هر ازچندگاهي براي نيل به اين هدف مكارانه از ارتكاب جنايات بشري چون ترور،كشتارجمعي،اخراج ونسل كشي نيز ابايي نداشته اند.
اسناد متعدد تاريخي اثبات مي كندكه ميليونها نفر آذربايجاني كه در سالهاي1905 تا 1907،1918 تا 1920،1948 تا1953،دراراضي تاريخي – قومي خود در قفقاز بارها هدف سياست پاكسازي قومي ونسل كشي واقع شدند؛به صورت دسته جمعي به قتل رسيده و از سرزمين آبا واجدادي خود اخراج شده اند. نهايتا،طرح ادعاهاي بي اساس اراضي عليه آذربايجان و فعاليت هاي جدايي طلبانه ارامنه از سال 1988 به بعد مجددا شدت گرفته،به فتنه قره باغ كوهستاني كه بر هيچ پايه و اساس تاريخي-سياسي و قومي استوار نيست؛دامن زده شد.طي سالهاي 1988 تا 1989 بيش از 250 هزار آذربايجاني كه در اراضي تاريخي – قومي خود ميزيستند،تا آخرين نفر از ارمنستان اخراج شده وصدها نفر از ساكنين غيرنظامي وحشيانه به قتل رسيدند.
جدايي طلبي ارمني كه در سال 1988 در قره باغ كوهستاني،اين قلمرو تاريخي آذربايجان آغاز گشت،به جنگ تحميلي ارمنستان عليه آذربايجان منجر شددر نتيجه سياست تجاوزكارانه ارمنستان كه به قوانين بين المللي و اصول و موازين حقوق بين الملل اعتنايي نشان نمي دهد.بيست درصد از خاك آذربايجان منجمله هفت شهرستان كه در تقسيمات كشوري جزء قره باغ كوهستاني محسوب نمي شود،از سوي نيروهاي مسلح ارمنستان اشغال شده،بيش از يك ميليون نفر آذربايجاني از موطن آباواجدادي خود وحشيانه اخراج شده،دهها هزار انسان به قتل رسيده،معلول شده يا به اسارت برده شده اند.صدها منطقه مسكوني،هزاران ابنيه فرهنگي-اجتماعي،موسسات آموزشي وبهداشتي،آثارتارخي-فرهنگي،مساجد و عبادتگاهها،قبرستانها و...با خاك يكسان شده و هدف ونداليسم بي سابقه ارامنه واقع شدند.
در نتيجه وحشيگري ارامنه،فاجعه نسل كشي خوجالي كه در شهر خوجالي قره باغ كوهستاني رخ داد نيز در رديف وحشتناكترين فجايعجهان جاي گرفت.
ذسته هاي مسلح ارمني در بامداد26 فوريه 1992 با مشاركت مستقيم لشكر366 شوروي سابق كه در ان برهه در خاك خان كندي-استنپانا كرت- قره باغ كوهستاني مستقر بود، به شهر خوجالي كه حدود هفت هزار نفر اذربايجاني در آن سكونت داشتند،حمله كردند.قلدرهاي سركش ارمني با كمك هواداران مزدور خارجي خود در همين شب،شهر خوجالي را با خاك يكسان كردند. با پشتيباني بخش وسيعي از وسائط سنگين نظامي متعلق به لشكر366؛ شهر كاملا نابود شده وبه آتش كشيده شد.اهالي غير نظامي و غيرمسلح هدف قتل عام مسلحانه واقع شدند.كودكان،زنان،افرادسالمند وبيمار با سفاكي غير قابل تصوري به قتل رسيدند.در نتيجه نسل كشي خوجالي 613 نفر كشته شده و 1275 نفر از اهالي غيرنظامي به اسارت برده شدند.از سرنوشت 150نفر ازاين اسرا هنوز اطلاعي در دست نيست.در نتيجه اين فاجعه بيش از 1000نفر از اهالي غيرنظامي با اصابت مستقيم گلوله،بادرجات مختلف بدني معلول شدند.106نفر از كشته شدگان زن،83نفر كودك خردسال و 70 نفر پيروكهنسال بودند.76 نفراز معلولين را پسران و دختران نابالغ تشكيل مي دادند.
در نتيجه اين جنايات نظامي-سياسي، 6خانواده كلا نابود شده،25 كودك هردو والدين،130كودك نيز يكي از والدين خود را از دست دادند.56 نفر از كشته شدگان با درنده خويي و بي رحمي وحشيانه اي به قتل رسيدند. آنان زنده زنده در آتش سوزانده شده،سرهايشان بريده شده،پوستهايشان كنده شده، چشمان كودكان خردسال از حدقه بيرون آورده شده و شكم زنان باردار با سرنيزه پاره پاره شده بود.
اعمال ارامنه و هواداران خارجيشان در ارتكاب فاجعه خوجالي،ضمن آنكه نمونه اي آشكار از نقض وقيحتنه حقوق بشر وبي اعتنايي بي شرمانه به قوانين حقوق بين المللي به شمار مي آيد،با كنوانسيون ژنو منشور حقوق جهاني بشر،معاهدات مختلف بين المللي درباره حقوق مدني – سياسي – اقتصادي – اجتماعي و فرهنگي،منور جهاني حقوق كودكان،منشور جهاني حفاظت از زنان و كودكان در هنگام وضعيت فوق العاده و مناقشات جنگي و ديگر قوانين حقوقي بين المللي ضديت آشكار دارد.
جاي بسي تاسف است كه تا كنون دولتهاي متمدن جهان رويكرد صحيحي نسبت به اين فاجعه اتخاذ نكرده و آن را به عنوان نسل كشي به رسميت نشناخته اندا. امروز در شرايطي كه تمام جهان عليه تروريست به مبارزه برخاسته است،تروريسم ارمني نيز مي بايد از سوي جامعه جهاني افشا شده و پاسخ شايسته خود را بيابد.فاجعه اي كه در تاريخ 26 فوريه 1992 توسط ارامنه داشناك در خوجالي پديد آمد تنها يك عمل تروريستي نيست،بلكه جنايتي است بي سابقه عليه تمام بشريت.
سس دوشدو دغلارا ، داشلارا ، قاچين
تالاندی قاراباغ ، آليندی لاچين
گلمه ديم ، گلمه ديم ، آغاردی ساچين
باغيشلا قارداشيم ، باغيشلا باجيم

کلبجردن اسن ، اسينه گلديم
فضولی دن قالخان ، سسينه گلديم
تويونو گؤرمه دن ، ياسينا گلديم
باغيشلا قارداشيم ، باغيشلا باجيم

خوجالی ، خان کندی ، دئييب دولانديم
قاپيلار باغلاندی ، يولا جالانديم
درد اولوب ، ايچيمه دولوب ، قالانديم
باغيشلا قارداشيم ، باغيشلا باجيم

شوشانين داغينا،داشينا گلديم
آغلاديم ،گوزونون ياشينا گلديم
گئج اولدو...
باغيشلا قارداشيم، باغيشلا باجيم

به اميد آزادي قره باغ ...

آذربایجان از نظر قزوینی( 680-600 هـ .ق )
ذكريا ابن محمد ابن محمود قزويني( 680-600 هـ .ق ) صاحب اثر « آثار البلاد و اخبار العباد » نكاتي از آذربايجان ذكر كرده است وي مي نويسد : « آذربايجان سرزميني است پهناور بين اران و كوهستان ، شهرها و روستاها ، كوهها و رودخانه ها در آن سرزمين بسيارند و بي شمارند كه يكي از آن كوهها سبلان است » (ص 65) وي پس از بيان اين مطلب به نقل قولي از پيامبر اسلام درباره اين كوه مقدس براي آذربايجانيان پرداخته مي افزايد : « درخبرروايت است كه حضرت رسول اكرم فرموده هر مسلماني آيات « سبحان الله حين تمسون و حين تصبحون تا تخرجون » را بخواند به تعداد همه دانه هاي برفي كه بر كوه سبلان فرود مي آيد پاداش نيك از خدا دريافت مي كند.
پرسيدند : يا رسول الله اين كوه سبلان كجاست ؟ حضرت فرمود : كوهي است در آذربايجان . چشمه اي از چشمه ساران بهشت در آن جاري است. (ص 65 )يكي از انبياي حق در آن كوه مدفون است. زكرياي قزويني سپس به نقل از ابوحامد به آبهاي معدني ساوالان اشاره كرده و خواص شفادهي آن آبها را خاطر نشان مي كند( ص 66 )و اضافه مي كند « ... در دامنه سبلان درختان بسيار تنومند رسته اند گياهي در آنجا رويد هيچ حيواني بدان نزديك نمي شود . هرحيواني آن گياه را مي بيند مي گريزد اگر احياناً بخورد سم قاتل خورده است و فوراً از پاي درمي آيد. دهكده اي در كمره كوه است » (ص 66 )وي سپس به پاره اي افسانه ها درباره روستايي در اردبيل مي پردازد كه «اجنه ها در خدمت اين دهكده ها آمده اند »( ص 66 )ذكريا قزويني سپس اشاره مي كند كه رود ارس و به نوشته وي « رس »(ص 66 )در آذربايجان جاري است.معلومات ما از مرند در كتاب « آثار البلاد و اخبار العباد » زياد نيست. آنهم محدود است به روايتي در مورد رودي عجيب نزديك شهر مرند كه « تا مسافتي از مرند گدار به سوار ندهد ، همينكه به شهر مرند نزديك گردد يكهو ناپديد مي شود و در زمين فرو مي رود و به فاصله چهار فرسخ زيرزمين راه مي پيمايد و دوباره بررويه آيد » (ص 67 ) عجيب تر آنكه وي در ادامه اين مطلب به ساير رودهاي « منجمد شونده » آذربايجان نيز اشاره كرده مي افزايد : « محمد ذكرياي رازي از جيهاني مولف مسالك الشرقيه نقل مي كند كه رودخانه عجيبي در آذربايجان ديده ، با اينكه آب رودخانه هميشه در جريان است مبدل به سنگ مي شود. تخته سنگهاي پهن و صاف از ته رود كه آب است و سنگ شده است بيرون آرند » (ص 67 )و سپس به نقل مطلب عجيب تر ديگري مي افزايد :
« مؤلف تحفة الغرايب گويد : رودي در آذربايجان هست آبش تبديل به سنگ گردد سنگهاي بسيار سخت با قطعات بسيار بزرگ و كوچك از آن آب سنگ شده بدست مي آيد. هم او گويد چشمه اي را « آذربايجان ديدم كه آبش بعد از جريان سنگ مي شود. مردم قالب هاي مخصوص ساخته اند ، قالبها را پر از آب چشمه كنند بعد از مدتي مي بينند خشت از سنگ بسيار سخت در قالب است خشتها را در بنا به كار برند. »(ص 67 ) ابهر شهر ديگري است كه ذكرياي قزويني به توصيف آن پرداخته و ضمن بيان اين مطلب كه ابهر از ساخته هاي شاپور ذوالاكتاف است (ص 68 )مي افزايد : « گويند زميني كه شهر بر سر آن بنا شده چشمه سارهايي بوده كه از صدها چشمه تشکيل شده قزويني سپس به پاره اي شخصيت هاي مهم ابهر از جمله شيخ ابوبكر طاهري معروف به ابهري صاحب خانقاه بزرگ ، ابوبكر كمال الدين ابهري از شعراي مشهور كه مدتها در شهر قزوين وزير بوده اشاراتي مي كند. (ص 70 ) ذكرياي قزويني سپس به شهر اردبيل اشاراتي كرده ضمن اشاراتي به اينكه اردبيل داراي برج و باروي صنيع و محكم مي باشد به نزديكي اردبيل به كوهستان پرداخته مي افزايد « تا دريا دو روز راه است. دشت اطراف اردبيل تا دل خواهد پرگياه و چراگاه است. درختهاي جنگلي بسيار دارد چوب خلنج كه طبق و خوان و ساير ظرفها از آن سازند درختش در اردبيل است » (ص 73 )و سپس به مهارت نجاران اردبيل در اين صنايع اشاره مي كند.
موضوع بسيار مهم ديگر در بحث اردبيل موضوع سنگ باران زا ( يده داشي ) تركان مي باشد كه قزويني به نقل از ابوحامد اندلسي به اين سنگ اشاراتي مي كند : « سنگي به وزن افزون تر از دويست رطل ( 90 كيلوگرم ) گويي وزنه آهني است در بيرون شهر اردبيل موجود است هرگاه مردم اردبيل نيازمند باران باشند به جاي نماز باران آن سنگ را به شهر آرند. همراه سنگ بي درنگ باران مي بارد كه تا سنگ در شهر باشد هيچ آني بند نمي آيد. همينكه آرزو كردند كه باران بسنده كند سنگ را بر دوش گيرند و به خارج شهر برند فوراً باران قطع شود. » (ص 73 ) ذكرياي قزويني از آفات شهر ، موش نام برده و به مسابقه جالب توجه « پرخوري » در اردبيل آن روزگار اشاره اي نموده مي نويسد : « از بازرگاني شنيدم مي گفت ديدم سواري بر باره اي بود جوقي از مطربان شهر دهل كوبان ، شيپورزنان پيشاپيش مي رفتند و هو و جنجالي بر پا بود. پرسيدم اين چه خبر است ؟ گفتند اين سوار كه بيني در مسابقه پرخوري برنده است و اينك جايزه مي گيرد. در يك وعده نه رطل برنج پخته ، كله گنده يك گاو نوش جانش فرموده است و گرداني كه رطل برنج در اينجا هزار و چهل درهم است و چون مي پزد با سر برابر مي رسد – آنگاه معلومت مي شود كه لت انباني يعني چه ؟ » (ص 76) قزويني شهر تبريز را شهري مشهور ، پرجمعيت با برج و باروي محكم مي خواند و آنرا مركز آذربايجان در زمان خودش مي داند و مي افزايد :
« چندين رود در تبريز جاري است و محصولات كشاورزي و صنعتي در آن شهر فراوان است. پارچه هاي بافت تبريز از قبيل انابي و سقلاطون و اطلس و انواع ديگر در سراسر مملكت رواج دارد. پول رايج در داخل شهر تبريز همچون ساير شهرها كه در آذربايجانند سكه هاي مس زرد است ديگ و هاون و شمعدان كه در تبريز از مس سازند از رواج مملكت به حساب آيند. كالايي كه مي خورند با اينها عوض مي كنند و براي باقيمانده پشيز مس مي پردازند. » (ص 2-111) قزويني سپس از يكي از دانشمندان آذربايجان به نام ابو ذكرياي تبريزي نام مي برد كه سرپرست مشهور دانشگاه نظاميه بغداد بود( ص 112). زنجان ديگر شهري است كه قزويني به ذكر آن پرداخته است. به نوشته وي زنجان « شهري است مشهور در الجبال ميان ابهر و خلخال ، شاهراه قوافل روم و خراسان و شام و عراق و عربستان است و از اين رو اطراف و اكناف زنجان همواره جاي دزدان و رهزنان است هوايش بسيار لطيف و سازگار است و اهل زنجان چه زن چه مرد همگي بسيار زيبا روي ، همگي بسيار بذله گوي و خوش مشربند »( ص 154) قزويني سپس به معادن آهن اطراف زنجان اشاره كرده و مي افزايد « بازرگانان زنجاني آهن ساخت زنجان را به ساير ممالك صادر مي كنند » (ص 154 )و سپس به نقل عادت عجيبي از زنجان قرن هفتم هجري مي پردازد « زنجانيها عادتهاي عجيبي دارند اگر سالي خشكسالي و نان تا حدي گران باشد نانوايان زنجاني نان را با آهن فروشند. مشتري چند نان بخواهد بايد هم وزن نانها آهن و ميخ هم بخرد يا پولش را بپردازد و نبرد »( ص 154 ). قزويني از بررسي طبيعت خرم زنجان نيز غافل نبوده و از كوهي به نام « بزاو » نام مي برد كه « هميشه سبز و خرم با مناظر دلربا چندين سرچشمه جوشان با آب گوارا و صاف در آن به چشم مي خورد بويژه موسم بهار » (ص 6-155 ) پزشكي زنجان در عصر قزويني در اوج شهرت بود كه قزويني شرح مفصلي به آن اختصاص داده است. قزويني مي نويسد : « پزشك حاذق و نامي طبيب جلال كه زادگاهش زنجان و در علم طب نابغه دوران بوده مفخر زنجانيان است گويند كمتر نياز مي بود كه بيمار را بيند. مي پرسد در چه حالتي است ؟ از وصف حالت مي دانست نوع بيماري كدام است. داروي بسيار آسان و بسيار ارزان تجويز مي كرد بيمار را شفا مي داد. مزدي هم نمي گرفت در حقيقت وجود او در آن سامان نعمت خداوندي بود او طبيب مخصوص ازبك محمد ايلدگز فرمانرواي آران و آذربايجان بود. امير بارها مي فرمود : طبيب جلال عمر مرا بيمه كرده نشايد ولو ساعتي بي او باشم. بعد از فوت طبيب جلال تا اين زمان كه در آنيم طبيبي چنين دانشمند و نوپرور به دنيا نيامده است ». (ص 156 ) سلماس ديگر شهري است از آذربايجان كه مورد توجه قزويني واقع شده است.
قزويني مي نويسد : « سلماس شهريست در آذربايجان در ميان اورميه و تبريز است. در اطراف شهر سلماس گرمابي است اگر بيمار جزامي در آن آبتني كند شفا يابد. شنيدم از شهر موصل مردي مبتلا به جزام به سلماس سفر كرده و خود را در آن آب شسته بود سالم و تندرست برگشت ». (ص 162 ) قزويني شهر اورميه را چنين توصيف مي كند : « شهري است در آذربايجان با برج و باروي محكم ، با جمعيت زياد و بسيار آباد باغات و درختكاري و انواع ميوه هاي خوب از هر نوع در اطراف و پيرامون اورميه فزون از عدد شمار است. انواع فرآورده ها از سبزيجات و جاليزار . هرگونه حبوب و غله در كشتزار آن سامان بيش از حد كفايت و مايلزم بوميان است و به خارج اورميه راه مي يابد. درياچه مشهور و شور اورميه كه مساحت وسيعي از آذربايجان را در ميان گرفته است از نظر قزويني دور نمانده است. قزويني مي نويسد : « درياچه اي نزديك اورميه هست. در بدبويي بي نظير است. آبش آن اندازه تلخ و شور است كه هيچ جاندار آبزي در آن ديده نمي شود. در وسط آن درياچه چنان جزيره اي است داراي چشمه ساران آب شيرين و گوارا ، سطحش همه سبز و خرم ، دهات و آباديهاي زياد در وسط جزيره اند. علاوه و علوفه دامداري ، كشتزارهاي جزيره فوق العاده حاصلخيزند. هرچه در آن مي كارند از بركت خدايي بهره يافته و كشت از دانه ها لبريزند. در كرانه خاوري آن جزيره كه از درياچه نزديك است چندين چشمه برمي جوشند كه آب گرم و شو دارند و بعد از جريان از چشمه از اثر هواخوري سنگ مي شوند. » ص 256 و سپس مي افزايد ... « آب درياچه مذكور از چندين نهر و رودخانه تامين گردد. كه از كوههاي اطراف در آن ريزند و بلادرنگ از شيريني به شوري تبديل مي شوند. نوعي نمك بلوري از درياچه بدست آيد كه به توتياي شفاف همي ماند » ص 256. قزويني سپس دوباره به پزشكي آذربايجان سر زده و از جانوري دريايي كه در دارو سازي به كار مي رود چنين شرح مي دهد : « در اطراف اورميه جانوري است كه براي داروسازان كار كيميا را دارد آن را سگ آبي نامند. گويند خاصيت هاي دارويي با آن سگ است. »
مؤلف تحفة الغرايب گويد : تالاب و مرداب هايي نزديك درياچه هستند شور نيستند جنسي از ماهي خوش گوشت در آنها شكار مي شود. ماهيگيران از آن ماهي روغن گيرند روغنش را با موم و عسل آميزند از آن شمعها بسازند. شبانه بر كناره سفينه ماهيگيري نصب كنند مي افزوند . سفينه را بدون هيچ سرنشيني در مرداب رها مي كنند ماهي ها كه هوادار شعله روغن خويشند از هر طرف به سوي سفينه آيند براي وصال معشوق برمي جهند ، خود را در كشتي اندازند. همين كه هوا روشن شد ماهيگير شب خوابيده سري به سفنه اش مي زند مي بيند پر از ماهي است خدا بركت دهد » . ص 257-256 قزويني در آثارالبلاد خويش صرفاً به اوضاع و احوال آذربايجان نپرداخته است بلكه مشاهير و رجال برجسته شهرها را نيز خاطرنشان كرده است از جمله تاج الدين اورموي ، شيخ ابواحمد ملقب به تاج الدين اورموي « در هر علمي از علوم متداول زمانه و به ويژه در علم اصول دين و فقه شريعت مبين و ادبيات قديم و ... از هر حيث تخصص داشت. در هنر سخنراني ، نكته داني ، اندرزهاي طنزآميزو كنايه هاي پرمايه نامور بود ». ص 257 خوي ديگر شهري است از آذربايجان كه قزويني به آن اشاره كرد مي نويسد :
« خوي شهري است در خاك آذربايجان با برج و باروي محكم رز و درخت ميوه بسيار دارد. كشت زاران در آن ديار فوق العاده حاصلخيز و همواره سبز و خرم و جاي سير و سياحت است. » ص 258 قزويني همچنين به مذهب سني اهالي خوي اشاره كرده به كارگاه بافندگي در خوي اشاره مي كند كه پارچه ي ديباي آن به نام ... به ساير شهرهاي آذربايجان و ساير بلاد اسلامي صادر مي شود ص 258 . طبق معمول شهر خوي نيز از حوادث عجيب و داستانهاي غريب قزويني به كنار نمانده و آن داستان چشمه ايست كه آب آن برعكس فصول سال سرد و گرم مي شود. « يكي از فقه ها مي گفت :
در شهر خوي چشمه ايست چشمه كنلكه نامند آب آن در فصل گرما بسيار خنك و در فصل زمستان گرم است » . ص 258 قزويني سپس به يكي از مشاهير هم عصر خويش به نام « قاضي شمس الدين خويي » اشاره كرده مي افزايد : وي كه « در علوم معقول و منقول مشهور و معروف گشته بود از اين شهر است. تاليفات و ... بسيار مفيد از وي به يادگار مانده. قاضي شمس الدين مدتها در خراسان مدرس بود و از بيم تاتار فرار كرد و سرانجام به شام درآمد... قاضي شمس الدين دو وظيفه علمي بر عهده داشت. قضاوت شهر دمشق و تدريس در مدارس عاليه را اداره مي كرد. شمس الدين هنوز جوان بود كه در سال 640 هـ .ق دار فاني را وداع گفت ». ص 59-258 قزويني شهر مراغه 4/23 موغان 4/25 و رويين دژ را توضيح مي دهد. قزويني سپس به موضوع استحكامات ... جزاير داخلي درياچه اورميه اشاره كرده مي نويسد : « در وسطهاي جزيره قلعه اي هست با استحكامات زياد بسيار اتفاق افتاده كه دژ داران از سلاطين شوريده اند. باج و خراج جزيره به دولت نپرداخته و با دولت نساخته اند. هرگز شهرياران اطراف ياراي آن نداشته اند كه زوركي ماليات جزيره را گرد آورند. ص 256. توحید ملک زاده دیلمقانی

امهاي تركي شهرها و اماكن جغرافيائي آزربايجان و ايران، ريشه شناسي و وجه تسميه آنها ( قوشاچاي Qoşaçay ) / مهران بهاري

مياندواب

شهر قوشاچاي سر چهار‌راهي ميان شهرهاي تبريز، مراغه، اورمو (اورميه) و سنندج واقع شده و استانهاي آزربايجان غربي و شرقي و كردستان را بهم وصل مي‌كند. هلاكوخان امپراتور مغول روستاي حسين‌آباد (نام اصلي ؟) را كه در چند كيلومتري جنوب قوشاچاي قرار دارد به پايتخت تابستاني خود انتخاب كرده بود.

ريشه شناسي

قوشاچاي نامي تركي مركب از صفت "قوشا" به معني جفت و اسم "چاي" به معني رود است.

قوشاQoşa : "قوش+-ا" به معني جفت، دوتا، اسم از مصدر "قوشماقQoşmaq " به معني پيوستن، يكي شدن. فرمهاي گوناگون اين مصدر در زبانهاي تركي چنين اند: قوش Qoş (تركي قديم، قاراخاني، مياني، تركيه، آزربايجاني، قاقاووز، تركمني، سالار، قيرقيزي، بالقار، قوموق، تووا-توفالار)، قوس Qos (ساري اويغور، قزاقي، نوقاي، قاراقالپاق، ازبك، اويغور، باشقير، آلتائي)، قوش Quş (تاتاري، باشقير)، قيويش Qıwış (باشقير)، خوس Xos (خاقاسي، ياقوتي)، خوش Xuş (چاووشي)، خوهوي Xohuy (ياقوتي)، خوهون Xohun (ياقوتي)، كوهون Kohun (دولقان). از زبان تركي به اشكال قوشي Qoşi به زبان مغولي، قوس Qos به مغولي غربي و خوش Xoş به قالموقي وارد شده است. برخي از تركي شناسان ريشه "قوشماق" را مصدر "قو.ماقQomaq " به علاوه پسوند مشاركتي "–ش" دانسته اند. (مانند "باشماقBaşmaq " كه از مصدر "باماقBamaq " به معني بستن، بند زدن به علاوه پسوند مشاركتي "–ش" حاصل شده است. "باشماق" در زبان تركي به معني نوعي كفش بنددار است. نام عمومي كفش در زبان تركي "آياق قابيAyaqqabı " است). ريشه "قو" در زبان مغولي نيز وجود دارد: "قوجار" (دو)، "قورين" (بيست)، "قوس" (جفت)، "قوسمالچين" (دوگانه، دوقلو)، "قوسمان"، "قوقورؤ (ميان دو چيز)، ….

قالب "بن مصدري+-ا": كلمه "قوشا" با استفاده از پسوند "-ا، -ه" كه به بن مصدر قوشماق افزوده شده حاصل گرديده است. پسوند "ا-ه"، پسوند اسم ساز از فعل در تركي است، اين پسوند در تركي باستان و قديم بسيار رايج بوده و اين قالب در نامهاي جغرافيائي قديمي تركي به وفور بكار رفته است: مانند پسوند "-آوا" در نامهاي جغرافيائي (نك. آبا-آوه، و آواجيق)، "قوشاQoşa " (از مصدر قوشماق)، "ساواSava " (از مصدر ساوماق، نك. ساوا-ساوه)، "درهDәrә " (از مصدر درمه ك)، "قالاQala " (از مصدر قالاماق). اين قالب را در كلمات "ياراYara " (از مصدر يارماق)، "دوغاDoğa " (به معني طبيعت از مصدر دوغماق)، "دؤنهDönә " (به معني دفعه و بار، از مصدر دؤنمه ك)، "سورهSürә " (به معني برهه و مهلت، از مصدر سورمه ك)، "دوراDura " (به معني نقطه از مصدر دورماق)، "هاچاHaça " (دوشاخه، از مصدر آچماق)، "چكهÇәkә " (به معني ويرگول از مصدر چكمه ك)، "سيغاSığa " (به معني ظرفيت، از مصدر سيغماق)، "ائورهEvrә " (به معني مرحله از مصدر ائويرمه ك)، "چئورهÇevrә " (به معني محيط از مصدر چئويرمه ك)، …. نيز مي توان مشاهده كرد.بای بک

در گذشته خود كلمه "قوش" بدون افزودن پسوند "-ا" نيز به صورت اسم و به معاني جفت، يكي از جفت، دو پياله پياپي شراب، … بكار رفته است: "قوش آتQoşat " (اسب شاه)، "قوش بيچه كQoşbiçәk " (قيچي. قيچي و يا قايچي كلمه اي مغولي است).

چايÇay : كلمه اي تركي به معاني اوليه رودخانه، رود كوچك، رود كم آب، ماسه، سيل، كم عمق، …. احتمالا از ريشه "سايSay " باستاني. معني اوليه "ساي" ناحيه اي از زمين پوشيده با سنگ بود، با بسط معني به بستر خشك رودخانه و سپس رودخانه اي كم آب و كم عمق فصلي، رودخانه اي كه در زمستان جاري و در تابستان خشك است گفته شد. از همينجا "ساي" در طول زمان معني كم عمق را پيدا كرده است. ("ساي سو" به معني آب كم عمق است). لغت "سايدامSaydam " (ساي+دام) به معني شفاف نيز از همين ريشه است، يعني چيزي كه درون آن به راحتي ديده مي شود.

فرمهاي گوناگون كلمه چاي در زبانهاي مختلف تركي: چاي (تركي ميانه، آزربايجاني، تركمني، بالقار، ياقوت)، ساي (باشقوردي)، شاييق (شور)، چايرام (آلتايي). (علاوه بر چاي، در زبان تركي كلمات زير نيز براي رودخانه بكار مي روند: اؤگوزÖgüz : رودخانه، اؤگه نÖgәn : نهر، اؤزه نÖzәn : رودخانه، موره نMürәn : رودخانه (مغولي)، درهDәrә : رودخانه، …). از همين ريشه است لغت "چاييرÇayır " به معني آبگير رودخانه و يا گياهي كه در كناره آب مي رويد.

وجه تسميه:

نام "قوشاچاي" از سوي مردم و در اعتراض به اسم دولتي و تحميلي "مياندوآب" كه نامي به زبان بيگانه فارسي بوده و صرفا به منظور ترك زدائي از چهره و تاريخ آزربايجان و تحقير ملت ترك از سوي دولت ايران جعل گرديده، بر اين شهر آزربايجاني ‌گذارده شده است.بای بک

انتخاب و تحميل نام فارسي "مياندوآب" از سوي دولت ايران براي نامگذاري اين شهر ترك و آزربايجاني، به منظور القاي اين انديشه است كه ملت ترك لياقت و حق نامگذاري اماكن جغرافيائي در وطن خويش و زبان تركي نيز قابليت و توانائي بكار برده شدن براي اين منظور را ندارد. و از اينرو نامگذاري شهرها و اماكن جغرافيائي آزربايجان مي بايست توسط فارسان و به زبان فارسي انجام پذيرد.

نامهاي جغرافيائي مشابه:

"قوشا"، به عنوان صفت در نامهاي جغرافيائي آزربايجان و مناطق تاريخي حضور تركان در ايران بكار رفته است. مانند نام روستاي "قوشابولاقQoşabulaq " (قوشابلاغ)، كوه "قوشاداغQoşadağ " (قوشه داغ) در شمال شهر هريس و غرب رشته كوه ساوآلانگ (نك. ساوآلانگ-سبلان) و جنوب غربي پيشگين (نك. پيشگين-مشكين شهر)، تالاب قوشاگؤلوQoşagölü (قوشاگلي) در ٣١ كيلومتري جنوب غربي هشده¬ري (نك. هشده-ري-هشترود)، "قوشاتپهQoşatәpә " در استان اردبيل.

كاربرد اين نام به تنهائي در نامهاي جغرافيائي نيز ديده مي شود، مانند نام روستاي "قوشه" (قوشا-كشا) در جنوب شرق "تويه دروار" (نك. تويسركان-توي سرگه ن) در ٣٥ کيلومتري جاده ي دامغان – سمنان (محل "صد دروازه ي" قديم).

چاي نيز رايجترين كلمه براي ناميدن "رود" در تركي آزربايجاني معاصر است و به وفور براي ناميدن رودخانه ها و نهرها و آباديها و روستاهاي مجاور آنها در سراسر ايران بكار رفته است.

همچنين "قوشو چايدام" نام درياچه اي در وادي اورخون در جنوب درياي بايكال در آسياي ميانه نيز ميباشد.بای بک

نتيجه

"قوشاچاي" تركيبي كاملا تركي به معني دورود، و مركب از صفت "قوشا" به معني دو، دوگانه، و اسم "چاي" به معني رودخانه است و اشاره به قرار داشتن اين شهر در ميان دو رودخانه "تاتائو" (سيمينه‌رود) و "جيغاتي" (زرينه‌رود) دارد.

مبارز هميشه پيروز ، بابك ..
عباسيان در 132 هجري با بر اندازي امويان بر مسند خلافت ممالك اسلامي و مسلمانان جهان تكيه زدند . اولين خدمت عياسيان به خيل مردماني كه ازآمدنشان اظهار شادماني مي نمودند ، كشتن ابو مسلم خراساني و برانداختن برمكيان بود البته همگي به حيله و خدعه !سي سال بعد از اين تاريخ يعني در سال 162 هجري قيام هاي ضد بغداد در قالب قيام خرميان در مناطق متعددي از ممالك تحت سلطه خلفاي عباسي شروع گرديد . خرميان كه كلا به ضديت بر حكومت اعراب بر خاسته بودند ، عمدتا تركيبي از جوانان و كشاورزان و افراد تهي دست بي شمار جامعه بودند كه در سايه زراندوزي و عشرت گذاري خلفاي عباسي و امراي دست نشانده آنها هر روز بر تعداد چنين ناراضياني افزوده ميگرديد .

اولين پيروزي بابك بر خلفاي ظلم و جور زماني بود كه وي علنا نداي مخالفت را سر داد . هر چند كساني چون افشين و مازيار در خفا با بابك پيمان اتحاد و هم رايي بسته بودند اما هيچگاه علنا مخالفت خود را بروز ندادند و اين دورويي و حيله گري آن دو را از افتخار اولين پيروزي بابك بي بهره گذارد . قاطعيت بابك در خصوص راهي كه بر گزيده بود وي را قهرمان هزاران آزادي طلب زمان خود كرد . و چنين شد كه بابك توانست پرچمي را كه در آذربايجان بر افراشته بود به ولاياتي چون همدان و ديلمان و اصفهان و... حتي روم شرقي نيز ببرد و هزاران كس را در اين راه هم راي خود سازد .

عليرغم قتل ها و كشتار هاي دسته جمعي خرميان كه تاريخ نگاران عرب نيز آنرا تاييد مي نمايند ، باز هم بابك فرياد آزادي بر اساس روابط انساني را سر ميداد و هيچگاه نفر اولي نبود كه براي جنگ دست به شمشير ببرد . بدين ترتيب بابك مدت بيست و سه سال بدون تغيير موضعي كه در روز اول مبارزه بر گزيده بود بي وقفه و شب و روز به مبارزه خود ادامه داد . پايداري وي در اين مدت طولاني و تحمل شديد ترين لطمات روحي و جاني و مالي در واقع دومين پيروزي بدون ترديد بابك به حساب مي آيد . پايداريي كه وي در اين مدت از خود نشان داد چنان بي مثال و استثنايي است كه تمامي تاريخ نگاران بدان معترفند . و اگر نبود تنگ نظري بسياري از دشمنان بابك ، به يقين وي را تنها نمونه پايداري در مبارزات تاريخي مي ناميدند . بابك پاي در راهي نهاده بود كه در پايان راه پيروزي بدون ترديد در انتظار وي بود . و افشين همپيمان وي چنان در دالانهاي تو در توي ذلالت و دلبستگي به مقام و خيانت به دوستان و حتي اقوام سرگردان بود كه راه رهايي را هم گم كرده بود . و اگر مي بينيم كه خليفه معتصم نهايتا افشين را براي اجراي خدعه هاي درباري بر عليه بابك بر مي گزيند ، از روي همين سرگرداني و بي آرماني افشين است . چراكه افشين همه چيز خود را باخته است و توان تشخيص راه درست را در دالانهاي گمراهي گم كرده است . رويارويي با افشين در نبرد نهايي براي بابك حكم يك پيروزي ديگر را دارد . اين آخرين تركش خليفه است و بابك از اين آخرين تركش هم براي اثبات حقانيت و ادعاي خود سود مي جويد . ( هركس كه براي يك بارهم كه شده بر سر سفره خليفه بنشيند خائن و متظاهر است ) . بابك مي خواهد در نبرد با افشين به هزاران خلق به ستوه آمده از ستم خلفا نشان بدهد كه ( از ماست كه بر ماست ! ) . مي خواهد تلخي جنگ داخلي و رويارويي هم بندهاي در بند را به مردم نشان بدهد . مي خواهد به مردم بگويد كه در اين جنگ پيروزي از آن نفر سومي است كه در ميدان حضور ندارد !

بابك در زمان دستگيري نيز پيروز است . چراكه با خدعه گرفتار ميشود نه با جنگ مردانه و عادلانه . سهل بن سنباط يكي از خائنان به نام تاريخ ، بابك را در مغاره اي تاريك به دست افشين مي سپارد . گويي از نگريستن بر چهره وي نيز وحشت دارد . اما بابك همچنان پيروز است . التماس نمي كند . وعده و وعيد نمي دهد . شرط نمي پذيرد . همانند بيست و سه سال پيش سر افراز و با اراده است . هنوز هم در خود توان مبارزه را مي بيند . دست و پايش را مي بندند تا ظلم خليفه جلوه عيني يابد . خليفه به نمايش قدرت مي انديشد و بابك با تمام توان به شكستن اين قدرت نمايشي جهد دارد . بابك در كاخ خليفه هم پيروز است . امان نامه نمي خواهد . سمت و منصب نمي پذيرد . صدايش نمي لرزد . تمامي نفرت خويش را در چشمانش و زبانش نثار خليفه و دستگاه ظلم و جور او مي سازد . بابك به پيروزي خود يقين دارد . چرا كه وي اولين كسي است كه قيام بالسيف ( قيام مسلحانه ) را عليه خلفاي ظلم پيشه عباسي بدعت نهاده است و از پايان كار سخت دل قوي است . ميداند كه هم اكنون ميليونها انسان در اطراف و اكناف بلاد اسلامي در تدبير بر انداختن خلافت مستبدان هستند . اين براي بابك به معناي پيروزي است چراكه در شروع كار نيز در همين انديشه بود . وي نه طالب خلافت بود نه سرداري و نه اميري . بابك در آرزوي بيداري انسانها يي بود كه شب و روز در برابر چشمانش جان مي كندند و خفت ها مي كشيدند . بابك ميخواست همين مردم به پوشالي بودن دستگاه خلافت پي ببرند و حالا كه ميليونها هم راي و همفكر دارد پيروز است ، پيروز واقعي !او مرگ را نچشيد........

زهره وفايي

مقدمه اي بر تاريخ آذربايجان
تاريخ درخشان هزاران ساله و افتخاراميز ملت بزرگ و تاريخ ساز ترك را نميتوان در چند صفحه اينترنتي خلاصه كرد، تاريخ تركان در هزاران جلد كتب تاريخي و مقالات علمي از طرف تاريخ شناسان دنيا، چه عقده اي هاي مغرض و چه افراد علم دوست و بيطرف، در دهه هاي اخير بررسي شده و ميشود ولي بدلايل فشار ، اختناق و تحريفات از طرف حاكميت شوينيستي و قوم گراي فارس در ايران اكثر جمعيت 30 ميليوني تركان ايران از دسترسي به كتبي كه تاريخ حقيقي و تحريف نشده تركان را بيان كند بي بهره اند، و 80 سال است كه دولت مركزي ايران با خرج ميلياردها تومان از بودجه كشور مشغول تحريف تاريخ تركان ايران ميباشد تا آنها را از خود بيگانه کند. حالا با اوج گيري حركتهاي حق طلبانه در داخل ملل غير فارس در ايران، خصوصا ترك ها، شوينيسم فارس به وحشت افتاده و تلاش شديدي را براي مبارزه با اين حركتهاي حق طلبانه اغاز كرده و لبه تيز شمشير سركوبگري طالباني اش را متوجه حركت ملي و هويت طلبانه ملت ترك آذربايجان كرده استַ

از طرف نژادپرستان وطني، که بويي از انسانيت نبرده اند، سايتهاي زياد اينرنتي ايجاد شده و موضوع اكثر اين سايتها مربوط به تركان ايران و هدفشان تحريف هر چه بيشتر تاريخ آذربايجان ميباشد. اين گروهاي آريا پرست كه ايران را مساوي با فارس ميدانند و وجود ملل و اقوام ديگر در ايران را كاملا انکار ميكنند، عاجزانه سعي در تحريف تاريخ تركان و آذربايجان ميكنند و در سايت هايشان تصاويري نادرستي از هويت و تاريخ تركان ايران نشان داده و تاريخ 7000 ساله انها را به 700-800 سال تقليل ميدهندַ

من با نوشتن اين مقاله كوتاه قصد دارم كه بطور خيلي مختصر صفحاتي از تاريخ زرين وحقيقي تركان ايران را، تا آنجا که براي من مقدور است، در اينجا بازگو كنم و چون تاريخ تركان ايران با تاريخ تركان خارج از ايران در يك بستر مشترك تاريخي تكامل يافته لذا اشاره اي هم به آن خواهم كردַ

در اين نوشته هايم از تحقيقات ارزنده پروفسور ذهتابي، رحيم رئيس نيا و مַتقي سياهپوش استفاده كرده امַ

سخن را با نظرات دو نفر از فيلسوف هاي مشهور جهان در باره تركان شروع ميكنم: رِنه گُروسه شرق شناس نامي فرانسه در بخشي از نوشته اش راجع به تركان اينطور مينويسد:

بايد تکرار کنم که اگر بر روي اين جنبه از تاريخ قديم ترکان تکيه مي شود، براي تذکر اين نکته است که روح ترکان با چه سهولتي مي تواند با اديان بزرگ جهان که از معنويت برخوردارند خود را سازگار سازد و اين خصلت تا چه اندازه با تمدن همراه است.

خصوصيت دوم اقوام ترک استعداد فرماندهي يا، به عبارتي صحيح تر، سازماندهي است. يعني سازمان دادن به اجتماع اقوامي که غالباً از نژادهاي مختلف هستند. بايد توجه داشت که اين خصوصيت وجه اشتراک ترکان با روميان است. ابرهارد اخيراً توجه ما را به مساعي خاندان ترک توپا (557-398) در فراهم آوردن وحدت و ثبات در چين شمالي و کوشش مشابهي که به وسيله ترکان شاتو (936-907) صورت گرفت جلب کرده است. در غرب آسيا (منظور فلات پامير است) سلسله هاي ترک به اقدام مشابهي دست زدند. ترکان غزنوي (1186-962) نيز به ترکيب تاريخي افغانستان کنوني شکل بخشيدند. سلجوقيان کبير (1157-1037) براي نخستين بار پس از حملة عرب موجبات وحدت شاهنشاهي ايران را فراهم آوردند. . . . در هند نيز سلاطين گورکاني مستقر در دهلي بودند. اينها مظهر نظم و انظباط، که خوي ترکها است، بشمار مي آمدند و از زمان روي کار آمدن اين نواده هاي تيمور (1707-1526) بود که موجبات وحدت هند و ايجاد امپراتوري در اين کشور فراهم گرديد. . . . ترکها مردماني مثبت انديش و از هرگونه رجزخواني و خيالبافي به دورد بودند. . . (رنه گروسهژرژ دنيکر، چهرة آسيا، انتشارات فرزان، تهران، ترجمه غلامعلي سيار صفحات 61 تا 69)

مونتئسكيو فيلسوف و متفكر بزرگ فرانسوي، كه از تئورييسين ها و بنيان گذاران فكري انقلاب كبير فرانسه بشمار ميرود، در اواخر قرن نوزدهم در اثري به اسم" نامه هاي ايراني" در باره تركها مئ نويسد:

هيچ كدام از خلق هاي دنيا نميتواند خود را در فتوحات وعظمت تاريخي با تركان مقايسه كندַتركان حاكمين اصيل دنيا ميباشند، انگار كه ديگر خلق هاي دنيا براي خمتگزاري به آنها آفريده شده اند. تركان قادرند در عين زمان امپراطوري ها آفريده و امپراطوري ها را ريشه كن كنندַدر طول تمام ادوار تاريخ آنها با قدرت و ذكاوت خود دنيا را تسخير و اداره كرده و هميشه تكيه گاه ديگر خلق ها بودندַتاتارها دوبار چين را فتح كرده و هنوز هم در آنجا حكومت ميكنند، آنها هنوز هم در سرزمين هاي فتح شده توسط مغول ها حكم ميرانندַ حكمرانان ايران هم آنان هستند ، آنها هستند كه بر تخت كوروش نشسته اند، آنها مسكو را هم به زانو دراوردندַآنان ترك ناميده شده و در آسيا، اروپا و آفريقا فتوحاته عظيمي كرده و در سه قاره جهان آقايي ميكنندַاگر به گذشته هاي دور هم نگاه كنيم باز ميبينيم كه امپراطوري هاي روم را هم انها برانداختندַ فتوحات اسكندر در مقايسه با فتوحات چنگيز خان هيچ هستַ تاريخ نويسان اين خلق ظفرمند متاسفانه تلاش نكرده اند تا شهرت تاريخ و فتوحات غير قابل تصور انان را پخش كنند، چه بسا گوشه هاي زريني از تاريخ آنان تا ابد فراموش شده. چقدر دولت هاي زيادي را كه تركان برقرار كردند كه ماها از آنها اگاه نيستيم، اين خلق جنگاور و دلير هميشه با شهرت و عظمت هميشگي خود مشغول بوده و به شكست ناپذيري خود ايمان داشته و از آن جهت نيازي به ثبت و ابدي كردن فتوحات وتمدن درخشان خود نديده است.

حال پرسش اين است که؛ بايستي نوشته هاي مملو از تحقير و توهينِ پان فارس هاي مغروض و بيسواد(مثل پيرنيا،زرينكوب،عنايت الله رضا،يارشاطر،ַַ) و منابع تاريخي دروغين و تحريف شده ايشان مثل (گيريشمن، مري بويس،ايرانيكا،ַַ)، را پذيرفت يا نوشته هاي رِنه گُروسه شرق شناس نامي ِ فرانسه و منتئسكيو از بزرگترين متفكرين جهان را در نگاه به تاريخ سياسي ترکان مورد توجه قرار داد؟ اين قضاوت را به خواننده گان با انصاف واگذار مي کنيم!

ويل دورانت تاريخدان مشهور قرن بيستم هرچند كه خود شديدا متاثر از جريانات و تبليغات سياسي آرياگري در اولين دهه هاي قرن بيستم در اروپا بود و در زمان او هنوز نظريه پوچ و افسانه اي نژاد موهوم آريا از طرف تاريخدانان كاملا طرد نشده بود ولي او در كتاب معروفش "تاريخ تمدن"به اين حقيقت اعتراف ميكند كه در هيچ جاي دنيا آريايي ها ( منظور وي گروه زباني هند و اروپايي) موفق به افريدن تمدني نشده اند ، آنها تمدن را از ملل ديگر در شرق ميانه گرفته اند، و تمدن غرب هم(يونان) بر پايه هاي تمدن جزيره كئرت كه حاصل تمدن سومر بود بنا شده.

ويل دورانت مينويسد: مناطق آسياي ميانه در قديم پر آب و حاصلخيز بودند و مهد تمدن بشري بودند، بعدها به علت عقب نشيني يخچالها به مناطق كم آب و به مرور زمان به بيابان تبديل شدند و مردم مجبور به مهاجرت شده و شهرها ي از سكنه خالي شده زير شنهاي روان مدفون شدند(تاريخ تمدن، جلد 2، ص166)

در سال 1907 باستان شناس معروف pumpetty در منطقه Anau در تركستان جنوبي آثار زيادي از جنس سفال و غيره بدست آورد و تاريخ ان به 9000 سال قبل از ميلاد تخمين زده شد ولي تحقيقات بعدي نشان داد كه او 3000 سال مبالغه كرده بود. آثار يافت شده در Anau نشان ميدهد كه ساكنين آنجا در آنزمان كشت گندم، جو و ذرت را ميدانسته و در افزارهاي خود مس را بكار ميبرده و حيوانات اهلي در اختيار داشته، نقشهايي كه بر روي ظروف سفالي ديده ميشود نمايانگر اين حقيقت هست كه در آنزمان تمدن آنها سابقه چند قرني داشته و اين نشانگر آن هست كه حتي در 5000 سال قبل از ميلاد تركستان تمدني كهن و سابقه دار داشته استַ(تاريخ تمدن همان صفحه. بعدها به علت قهر آسماني و خشكسالي مردم انجا مجبور به مهاجرت به سه سمت مختلف كرده و فرهنگ و تمدن خود را هم به مناطق جديد بردند وتمدن هاي جديدي را در فلات ايران ، بين النهرين ، آناطولي و شمال شبه جزيره هند بنا كردند.

در خرابه هاي شوش آثار زيادي پيدا شده كه شباهت خيلي زيادي به آثار Anau در تركستان جنوبي دارد و اين نشان ميدهد كه در بامداد مدنيت بين دو شهر شوش و Anau روابط خيلي نزديك فرهنگي وجود داشته وهمچنين نشانگر اين حقيقت است كه بنيان گذاران تمدن ايلام، سومر نيز همان مردم كوچ كننده از تركستان ميباشند و بانيان همه اين تمدن ها افراد خانواده واحدي بودند(تاريخ تمدن، جلد 2، ص167).

¨اقوامي كه در تقريبا 5000 سال قبل از ميلاد به علت تغيرات آب و هوا از تركستان(آسياي ميانه) در سه جهت ( ا-شمال چين،منچوري، سيبري و آمريكاي شمالي. 2- شمال هند 3- فلات ايران،اسياي صغير و بين النهرين) مجبور به مهاجرت شده وتمدن هاي سومر، عيلام،قوتتي ها،كاسسي،هوري، كئمر وַַرا بنيان گذاشتند همه التصاقي زبان بودند و همه تاريخدانان دنيا (حتي تاريخ نويسان مغرض و اجير شده اي مثل گيريشمن) اين حقيقت را تاييد ميكنند و همه زبانشناسان زبان تركي امروزي را وارث زبانهاي التصاقي همان اقوام ميدانند، همانطور كه زبان عربي وارث زبان اكدي،ارامي،بابلي و زبان فارسي امروزي وارث پارسي باستان شمرده ميشودַ پان فارس هايي كه با هزار نوع تبليغات زبان فارسي امروزي را به زبان هخامنشيان منتسب ميكنند( هر چند كه يك فارسي زبان امروزي حتي قادر به فهميدن يك كلمه از ان زبان باستاني نيستندو زبانشناسان بيطرف ارتباط زبان فارسي امروزي را با زبان پارسي قديم را کلا رد ميکنند، و ثابت ميکنند که اسم صحيح زبان فارسي امروزي،زبان دري است، که براي اولين بار از 900 سال پيش به اينور از منطقه تخارستان به ايران آورده شده است. ) بايد گفت كه اشتراكات گرامري، لغوي و اوايي زبان تركي امروزي با زبانهاي التصاقي سومري، ايلامي، قوتتي، اورارتويي، ماننايي، كاسسي و ... به مراتب خيلي بيشتر از اشتراكات فارسي امروزي با فارسي باستان هست و به تاييد اكثر زبان شناسان زبان تركي امروزي تنها وارث ممكن زبان آن اقوام باستاني وصورت تكامل يافته ان ميباشد.

علاوه بر ويل دورانت عالمين وتاريخدانان زياد ديگري نيز مهاجرت اجداد تركان امروزي را از آسياي ميانه به غرب و جنوب درياي خزر ، قفقاز، آنادولي، آذربايجان، غرب و بعضي از قسمتهاي مركزي ايران، بين النهرين در 5 تا 6 هزار سال قبل از ميلاد ثابت كرده اند. براي مثال "ژان اوپئر" عالم و تاريخدان فرانسوي در اوايل قرن بيستم بعد از سالها تحقيق بر روي آثار و لوحه هاي سومري خويشاوندي زبان تركي را با زبان سومري را قطعي دانسته است.
سالها بعد از او باستان شناس و معروفترين سومر شناس دنيا "فريتيز هومئل" بعد از تحقيقات وسيع علمي و ترجمه تعدادي از لوحه هاي سومري با استناد بر كشفيات تاريخي جديد از نوشتجات سومري خويشاوندي خيلي نزديك سومري و تركي را ثابت كرد و نوشت" يك شاخه اي از اجداد تركان در 5000 سال قبل از ميلاد از وطن اصيل تركان يعني آسياي ميانه كوچ كرده و به آسياي نزديك آمده و تمدن هاي زيادي را از جمله تمدن سومر را افريدند، آثار باقي مانده از سومرها نشان ميدهد كه زبان تركي در قديم به چه شكلي بوده است"ַ ( تاريخ ترکان ايران،جلد۱، پروفسور ذهتابي)

ف. هومئل در ترجمه لوحه هاي سومري بيش از 300 كلمه تركي پيدا كرد ، كلماتي كه اكثرا به همان شكل قديمي اش در تركي امروزي،خصوصا ترکي آذربايجاني، هنوز هم به كار برده ميشود و لذا هومئل با استناد به كشفيات علمي خود از لوحه هاي سومري زبان سومري را به عنوان ريشه زبان تركي و "پروتو ترك" معرفي كرد.

البته هنوز هزاران لوحه سومري ترجمه نشده وجود دارد و مطمعنا با ترجمه آنان تعداد كلمات تركي يافت شده در آن زبان افزايش خواهد يافت. همين خويشاوندي لغوي، گرامري و آوايي بين زبانهاي ايلامي، اورارتويي، ماننايي، قوتتي،كاسسي و ... و زبان تركي امروزي هم به همان نسبت بالا وجود داردַ
البته يک نظريه ديگر با استناد به آثار سومري، آنان را بوميان آذربايجان و بين النهرين ميدانند و عقيده دارند که ترکان فرزندان سومرها هستند و از اين مناطق به اطراف خزر و آسياي ميانه مهاجرت کرده و بوميان آن مناطق تحت تاثير مدنيت بالاي ترکان در بين آنها حل شده اند. تفاوت قيافه يک آذري با يک ترک قيرقيزي از آنجا ناشي ميشود.

قبل از پرداختن به تمدن هاي پروتو ترك در هزاره هاي قبل از ميلاد در آذربايجان و ايران بهتر است كه سوالي را در اين رابطه در اينجا مطرح كنيم وبعدا به بحث اصلي برگرديم.

چرا از زمانيكه حاكميت شوينيستي فارس در 80 سال اخير توسط دولت استمارگر انگليس به اريكه قدرت نشانده شد شروع به تخريب و تحريف تاريخ باستاني ايران كردند؟ چرا تاريخ باستاني ايران را كه تاريخ 7000 ساله نوشتاري دارد به 2500 سال تقليل دادند؟ چرا حاكميت پان فارسيسم در ايران با خرج ميليون ها دلار از بيت المال اين مملكت شديدا تلاش كرده و ميكند تا تاريخ 4500 ساله قبل از هخامنشيان را از ديد ايرانيان و دنيا مخفي نگه دارد؟آيا از تمدنهاي درخشان و مقتدر عيلام، اورارتو، ماننا، هوري، كاسسي، قوتتي، ماد، مارليك، كه از هركدام هزاران اثر تاريخي باقي مانده هست چه خطري ميتواند متوجه حاكميت شوينيستي فارس بشود كه او را مجبور به انكار و تخريب تاريخشان ميكند؟

چه راز و حقيقتي در تاريخ اين اقوام و تمدن هاي باستاني اين سرزمين نهفته است كه آشكار شدن ان باعث وحشت شوينيسم فارس هست؟
گناه عظيمي كه شووينيسم فارس در مورد تاريخ ايران مرتكب شده است در هيچ جاي دنيا سابقه ندارد و اين خيانت بزرگي هست برعليه 30 ميليون ترک ايران و بر عليه ميراث مشترک تاريخي بشريت.

كاوشگري ها و تحقيقات تاريخي در اوايل قرن بيستم اين حقيقت را ثابت كرد كه همه اقوامي بومي ايران كه تا زمان هخامنشيان ده ها دولت مقتدر را در اين سرزمين تشكيل داده بودند همه التصاقي زبان بودند و اينكه فرزندان و وارثين آنان هنوز هم اكثريت مردم ايران را تشكيل ميدهند تركان ايران. چون كه تاريخ هيچ نشاني از وجود اقوام تاتي فارس، كرد، را تا 700 قبل از ميلاد را در ايران را نميدهد و حتي گيرشمن بزرگترين منبع استنادي پان فارسها اعتراف ميكند كه " آريايي ها اولين بار در حوالي قرن 7-9 قبل از ميلاد به ايران از جاي نا معلومي مهاجرت كردند البته گيريشمن با استناد به شباهت ظاهري كلمه پارسوا با كلمه پارس در يكي از كتيبه هاي اشوري از قرن هفتم ميلاد اين ادعا را ميكند، ولي عده زيادي از محققين اين ارتباط را طرد كرده و آمدن اقوام آريايي را به ايران را مربوط به اواسط قرن 6 قبل از ميلاد ميدانند.

به خاطر انكه آرياييها هيچ نقشي در دولت هايي كه تا آمدن آنها در مدت بيش از 4500 سال بر ايران حكومت كرده بودند را نداشتند و بنيان گذاران همه آن دولت ها اجداد تركان ايران بودند تصميم به حذف آن تمدن ها از تاريخ ايران كردند.

چون پان فارس ها به دروغ آرياييها را بانيان تمدن ايران قلمداد ميكنند نمي خواهند اين حقيقت اشكار شود كه آنان چادرنشين هاي بيابان گرد وحشي بيش نبودند كه هيچ بويي از تمدن به مشامشان نرسيده بود و طرز زندگي مدني را بعد از قرن ها سكونت در ايران از مردم بومي آن ايلامي ها، قوتتي ها، كاسسي ها، ماننا ها، . . . ياد گرفتند، اين حقيقت را حتي افسانه هاي شاهنامه تصديق ميكندַحتي كليه جشنها و عيد هاي رايج در ايران نوروز، مهرگان، . . . يادگاري هستند از سومريان، ايلاميان و. . . ، و هيچ ارتباطي به اقوام آريايي ندارند.

پان فارسها براي مشروعيت دادن به حاكميت نژادپرستانه خود در ايران و فراهم كردن امتيازات نامشروع فرهنگي، اقتصادي وسياسي براي خود با كمك كساني كه آنها را به قدرت رساندند ( استمارگران غربي ) از هشتاد سال قبل ناجوانمردانه شروع به تحريف تاريخ ايران كرده و با تقليل تاريخ ايران به 2500 سال و انكار 4500 سال از زرين ترين دوران تاريخي كشور مان به دروغ خود را صاحب خانه و ديگران را مستاجر معرفي كردند. براي اينكه بتوانند هخامنشيان نيمه وحشي و خونريز را متمدن جلوه دهند دست به انكار و كم اهميت نشان دادن تمدن هاي عيلام، ماننا، ماد، كردند تا راحتتر بتوانند تمدن هزاران ساله آنان را به نفع هخامنشيان مصادره كنند و آن ملل مغلوب را كه با علم و هنر درخشان خود توانستند قصرهايي همچون تخت جمشيد و شوش را براي دوره گردان خون ريز بنا كنند را نيمه وحشي قلمداد كنند.

ولي مهمترين دليل دشمني پان فارسها با تمدن هاي باستاني ايران خويشاوندي نزديك آنها با تركان امروزي كه اكثريت جمعيت ايران را تشكيل داده و وارثين آن تمدن ها بشمار ميروند ميباشد، چون هرگاه كه تركان ايران به تاريخ حقيقي خوداگاهي يابند ديگر حاكميت مطلقه پان فارسها در ايران ممكن نخواهد شد.

در خاتمه به نکته اي خنده آور اشاره ميكنم، كه در اين اواخر بعضي از تئوريئسن هاي پان فارس خود را با آن مشغول کرده اند. با وجود كنترل شديد افكار در ايران حقايق تاريخي ايران يواش يواش بر مردم ما روشن ميشود و اگاهي مردم از تحريف تاريخ توسط پان فارسها بيشتر ميشود و اين باعث وحشت آنان شده و براي چاره جويي عده اي از پان فارسها تلاش ميكنند كه آن تمدن هاي باستاني را آريايي معرفي كنند و آمدن آرياييها به ايران را به 7000 سال پيش ميبرند ولي اين تلاش بيهوده محكوم به شكست هست چون هيچ منبع تاريخي به وجود اقوام اريايي در ايران تا اواسط قرن 5 قبل از ميلاد اشاره نكرده است و زبان همه آن اقوام باستاني التصاقي و جزو زبانهاي آلتاي محسوب مي شود.

نگاهى به تاريخ و فرهنگ تركان لك و كنگرلو / توحید ملک زاده

كنگرها يا كنگرلوها طايفه اى از اقوام باستانى ترك هستند كه بعدها با وارد شدن در تركيب تركان لك نقش مهمى در فرهنگ مردم آذربایجان بازى كردند. كنگرها كه با نامهاى كانقلى، قانقلى و خانقار نيز مشهور هستند در آثار استرابون جغرافيدان در سده ى اول ميلادى ديده شده است. در افسانه هاى قديم تركان چگونگى پيدايش افسانه اى قانقلى ها qanqli ثبت است. بر اساس اين افسانه كه در كتاب « اوغوز نامه » ثبت است اوغوز خاقان پس از بازگشت از سفرى جنگى براى حمل غنايم جنگى دستور ساخت ارابه ى بزرگى را به قشون خود داد. وى اين ارابه را قانقلى qanqli ناميد. قانقلى قديم در تركى امروزين قانلى ثبت شده و تا چندى پيش در روستاهاى آذربايجان از وسايل ضرورى براى حمل و نقل محسوب مى شد. تركان كنگرلو بعدها در تركيب تركان پيچه نق ديده شده است.
پيچه نق ها بر اساس افسانه هاى تركان، پسر گؤگ خان پسر اوغوزخان بوده است. تركان كنگرلو بعدها در تركيب امپراطورى عظيم تركان هون وارده شده و در اوايل ميلاد ( دو هزار سال قبل) وارد آذربايجان شده و در اطراف رود ارس در نخجوان ساكن شدند. در سده ى 6 - 5 ميلادى كنگرلوها و سابيرهاى آذربايجان داراى چنان قدرتى بودند كه هر كدام از دول ساسانى و بيزانس سعى در جلب حمايت اينان مى كردند. به دريافت پيگولئويسكايا انوشيروان در دهمين سال سلطنت خود يعنى در سال 542 ميلادى با كنگرهاى نخجوان جنگيد. جالب اينكه امروزه در اراضى نخجوان كوهى به نام كنگر داغى موجود هست كه قريب 15 قرن از نامگذارى آن مى گذرد. كنگرلوها در امپراطورى تركان بعد از اسلام در آذربايجان و ساير سرزمينهاى شرق شركت داشتند ولى نقش عمده ى سياسى آنان در دولت بزرگ صفويان آذربايجان مى باشد بطوريكه كنگرلوها در قالب قبيله ى استاج لوها به يارى شاه اسماعيل خطايى آمدند. امروزه نام روستاى كنگرلو در سلماس يادگارى از حضور باستانى اين قوم در سلماس و آذربايجان مى باشد.
چگونگى پيوند كنگرلوها با تركان لك معلوم نيست ولى آنچه معلوم است لك ها بر اساس سندى رسمى همزمان با حكومت شاه اسماعيل در منطقه سلماس سكونت داشته اند. اينان در جنگهاى صفوى - عثمانى در منطقه سلماس باقى ماندند اما بعد از صفويه ديگر از حالت ايلى خارج شده و در منطقه اى از سلماس كه امروزه لكستان ناميده مى شود ساكن شدند. بر اساس روايات و مسموعات عامه مى توان گفت كه اهالى اين منطقه از سلماس از آذربايجان آنسوى ارس مهاجرت كرده اند. با توجه به فرمان شاه عباس دوم مى توان دريافت كه اين روايات تا حدودى درست مى باشد. گفتنى است هيچگونه ارتباط فرهنگى و تاريخى بجز تشابه نامی بين لك هاى آذربايجان و لكهاى لرستان ديده نمى شود. در ميان قبايل شاهسون شهر ترك نشين ساوه نيز طايفه اى به نام لك وجود دارد كه شايد تيره اى از تركان لك آذربايجان مى باشد. نگاهى به فرهنگ تركان لك در سلماس: فرهنگ عمومى تركان لك چيزى جدا از فرهنگ عمومى مردم آذربايجان نمى باشد. موسيقى عاشيقى، فولكلور، افسانه هاى ملّى آتالار سؤزو، باياتى ها، قوشماها همگى از پويايى خاص برخوردار بوده و در زندگى روزمره ى لكها نقش فراوان دارد. قصبه ى قره قشلاق در شهرستان سلماس مركز لكستان بوده و زادگاه مردان بزرگى همچون مسعود ديوان لكستانى مى باشد.كه در مقابل تاخت و تاز اكراد سيميتقو ايستاد و در سن كم 25 سالگى پس از مقاومت جانانه انتحار كرده در قبرستان قره قشلاق دفن شد. موسيقى عاشيقى و صنعت عاشيقى در مجالس عروسى تركان لك نقش فراوانى دارد و از سيستم تك ساز ، یکی از سيستمهاى صنعت عاشيقى تبعيت مى كند. رقص ها باشكوه مردان و زنان تركان لك در شادمانى ها و مجالس عروسى همراه با نغمات جاودان آهنگهاى عاشيقى شور و شوق خاصى به آنها مى دهد. تركان لك مفتخر از افتخارات اجدادشان به خلق قوشماها و باياتى هايى درباره ى بزرگان خود پرداخته كه پاره اى از آنها در دسترس است از جمله آنچه كه درباره مسعود ديوان لكستانى سروده اند.
در ادبيات مكتوب نيز تركان لك نقش فراوانى دارند مانند پرويز خان صدقيانى رهبر طريقت ذهبيه كه داراى دفتر شعر حجيمى است، حاجى رسول صدقيانى از بانيان انجمن غيبى تبريز كه نهضت مشروطه ى آذربايجان را به پيروزى رساند، حسين صدقيانى فرزند حاجى رسول صدقيانى كه براى اولين بار مهندس فوتبال را از فنر باغچه ى عثمانى اخذ به آذربايجان آورد. ميرزا آقاجان لكستانى شاعر، نيمتاج سلماسى شاعر، مهندس تيمور لكستانى فرزند شهيد مسعود ديوان لكستانى از مهندسين بانى دانشگاه صنعتى شريف، نقى برزگر و دهها شخصيت ديگر كه به عالم علم تقديم نموده اند. اميد است تحصيل كردگان و فرهيختگان لكستانى با جمع آورى فولكلور، افسانه ها، داستانها، موسيقى و تمام اطلاعات تاريخى روستاهايشان به شناخت بيشتر تركان لك يارى رسانند و با بناى آرامگاهى در خور شأن مسعود ديوان لكستانى قهرمان ملى لكستان و سمبل لكستان، به يادآورى تاريخ پرشكوه خود براى حيات آينده بپردازند.

روز ۲۱ شهریور ۱۳۲۴ دولت ایران در یادداشتی اعتراض آمیز به نمایندگان سه دولت انگلیس، روسیه و امریکا خواستار خروج بی قید و شرط نیروهایشان از ایران شد.

تنها ۱۰ روز پس از پایان جنگ جهانی دوم (اردیبهشت ۱۳۲۴) دولت ایران طی یادداشتی پیروزی متفقین را به سه کشور آمریکا، شوروی و انگلیس تبریک گفت و یادآوری کرد که پس از پایان جنگ در اروپا، دیگر لزومی به باقی ماندن نیروهای متفقین در ایران نیست و بهتر است این نیروها هر چه زودتر خاک ایران را ترک کنند. هر چند این یادداشت بیپاسخ ماند اما در کنفرانس پوتسدام در تیرماه ۱۳۲۴، استالین، ترومن و چرچیل در اعلامیه نهایی موافقت کردند که قوای متفقین تهران را تخلیه کنند و در کنفرانس وزرای خارجه سه کشور آمریکا، شوروی و انگلیس براساس یک پیمان سه جانبه قرار شد تا ۱۲ اسفند ۱۳۲۴ این نیروها خاک ایران را ترک کنند. اما هنوز یک روز از صدور این پیمان نگذشته بود که شبه نظامیان مسلح با رهبری فردی به نام سید جعفر پیشهوری و با پشتیبانی ارتش سرخ، کلیه مراکز دولتی و پاسگاههای ژاندارمری رادر شهرهای آذربایجان اشغال و فرقه دموکرات آذربایجان را ایجاد کردند.

البته این اشغال با دیپلماسی زیرکانه قوام و ورود ارتش ایران در ۲۱ آذر سال بعد (۱۳۲۵) پایان گرفت و آذربایجان نجات یافت. اما هنوز برخی جریانهای مشکوک خصوصاً در چند سال اخیر در داخل و خارج در پی زنده نگهداشتن خاطره این فرایند خیانتبار هستند و تلاش میکنند از سید جعفر پیشهوری یک چهره آزادیخواه تصویر کنند در حالی که با انتشار اسناد مهمی که در کنفرانس «طرح تاریخ بینالمللی جنگ سرد» در اختیار پژوهشگران قرار گرفته است کاملاً روشن شد که پیشهوری با فرمان مستقیم استالین فرقه دموکرات آذربایجان را با هدف جداییطلبی ایجاد کرده است.

باید توجه داشت تبلیغات و تحلیلهایی که از سوی بازماندگان و هواداران این فرقه تا قبل از فروپاشی شوروی صورت میگرفت به گونهای بود که گویی پیشهوری هیچگاه در فکر جدا کردن آذربایجان از ایران نبوده است اما نکته مهم در اینجاست که پس از فروپاشی شوروی و خصوصاً در سالهای اخیر بازماندگان فکری این جریان به همراه دستهای مشکوک، تبلیغاتی را در یک فرایند جدید و هدفدار و از جنس اهداف واقعی پیشهوری سامان دادهاند که ضرورت توجه رسانهها به این مهم را آشکار میسازد.

اسناد منتشر شده از سوی «مرکز بینالمللی وودر ویلسون» که طی سال های ۲۰۰۲ ـ ۲۰۰۰ در اختیار پژوهشگران قرار گرفته است، هدف استالین از تشکیل این فرقه و جداسازی آذربایجان و شمال ایران و منضم کردن آن به خاک شوروی را تصویر کرده است. این اسناد مهم که به وسیله محقق گرانقدر آقای کاوه بیات ترجمه شده، این وابستگی و توطئه برنامهریزی شده را به وضوح آشکار میسازد. کاوه بیات در مقدمه گزارش خود چنین نوشته است:

«از جمله [اسناد منتشر شده در کنفرانس «طرح تاریخ بینالمللی جنگ سرد»] سه سند مهم درباره جوانب برنامه شوروی در قبال نفت شمال ایران وجود دارد که زمینه ساز بروز بحران آذربایجان بوده است. این اسناد و دستورالعملهای ریز و دقیق درباره کم و کیف تأسیس و سازماندهی فرقه دموکرات آذربایجان، از لحاظ آشنایی با ماهیت فرقه، اسناد مهم و در خور توجهی به شمار میآیند.» این اسناد به طور کامل به همراه گزارش کنفرانس «طرح تاریخ بینالمللی جنگ سرد» در فصلنامه شماره ۴۰ گفت و گو به چاپ رسیده است که به چکیدهای از آنها اشاره میشود:

سند شماره ۱ )

فرمان کمیته دفاع دولتی [اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی] که در مورد اقدامات اکتشافی زمینشناسی برای نفت شمال ایران است. این فرمان از سوی استالین در ۳۱ خرداد ۱۳۲۴ یعنی پس از پایان جنگ زمانی صادر شده است که شوروی نه تنها تصمیم به تخلیه شمال ایران را نداشته، بلکه در حال برنامهریزی برای ماندن در شمال ایران بوده است. این فرمان نواحی شاهی، بابلسر، بندر پهلوی، گرگان، آمل، جلفا، زنجان، تبریز، اردبیل، مازندران، رشت و کلا ً کرانههای دریای خزر و مرزهای شوروی را در بر میگرفته است.

استالین براساس این سند، «رفیق نیولنف» را موظف میکند «فضای اداری و اقامتی لازم را در قزوین و مناطق عملیاتی در اختیار واحد هیدرولوژیک قرار دهد.» در این دستورالعمل حتی تعداد تراکتورها، خودروهای سبک و سنگین، تانکرها و ... را برای اجرای عملیات مشخص شده است.

در آخرین بند این فرمان آمده است: «دبیر کمیته مرکزی حزب کمونیست آذربایجان رفیق باقروف ]رئیسجمهور وقت آذربایجان شوروی] را در هر گونه کمک و همراهی ... در شمال ایران مسؤول بدانید.»

دولت ایران طی یادداشت دیگری در ۲۱ شهریور ۱۳۲۴ بار دیگر تقاضای خود را در مورد تخلیه قشون خارجی به متفقین تکرار کرد. در کنفرانس وزیران خارجه سه دولت بزرگ که چند روز بعد در لندن برگزار شد، طبق پیمانی سه جانبه، موافقت کردند که تا ۱۲ اسفند همان سال ایران را تخلیه کنند. البته دولتهای آمریکا و انگلیس به این پیمان عمل کردند اما استالین که در تیرماه همان سال فرمان تشکیل فرقه دموکرات آذربایجان را خطاب به میرجعفر باقروف صادر کرده بود، عمل به این پیمان سه جانبه را ضروری نمیدید. این فرمان در سند شماره ۲ آمده است.

سند شماره ۲)

در سند شماره دو که از سوی دفتر سیاسی حزب کمونیست شوروی صادر شده و مهر فوق محرمانه دارد چنین آمده است:

«فرمان دفتر سیاسی کمیته مرکزی حزب کمونیست اتحادیه شوروی به میر (جعفر) باقروف، صدر کمیته مرکزی حزب کمونیست آذربایجان در مورد «اقداماتی جهت سازماندهی یک جنبش جدایی طلب در آذربایجان و دیگر ایالات شمالی ایران» ۶ ژوییه / ۱۵تیر ماه ۱۳۲۴».

«... رفیق باقروف ... یک حزب دموکراتیک در آذربایجان جنوبی به نام «حزب دموکراتیک آذربایجان» [مشهور به فرقه دموکرات آذربایجان] با هدف رهبری جنبش جداییطلب در آذربایجان جنوبی تأسیس کنید. تأسیس این حزب در آذربایجان جنوبی باید با یک تجدید سازمان توأمان، بخش جداییطلب از تمامی اقشار مردم ایران صورت گیرد».

در میان کردهای ساکن شمال ایران، برای جذب آنها در یک جنبش جداییطلب که یک ناحیه خودمختار ملی کرد را تشکیل دهد، اقدامات مناسب صورت دهید.

یک گروه از فعالان مسؤول را در تبریز که به هماهنگی فعالیتهایشان با سرکنسولگری اتحاد جماهیر شوروی در تبریز موظف باشند، برای هدایت جنبش جداییطلب تشکیل دهید. سرپرستی این گروه به باقروف و یعقوب اف واگذار میشود.»

در این فرمان، واگذاری اراضی به دهقانان ـ تأسیس گروههای رزمی مسلح جهت اهالی هوادار شوروی ـ تأسیس انجمن دوستان آذربایجان شوروی ـ انتشار یک نشریه مصور در باکو برای توزیع در ایران و سه روزنامه در آذربایجان جنوبی، تهیه سه دستگاه چاپ و تأمین کاغذ خوب جهت انتشار سه روزنامه با تیراژ حداقل ۳۰ هزار نسخه ـ تأمین یک میلیون روبل ارز خارجی برای تبدیل به تومان و ... مورد تأکید قرار گرفته است.

سند شماره ۳)

سند شماره سه که ۸ روز بعد از سند دوم صادر شده دستورالعملهای کاملاً محرمانه شوروی در مورد اقداماتی است که باید جهت اجرای مأموریت ویژه در سراسر آذربایجان جنوبی و ایالات شمالی ایران اعمال شود. در این سند کاملاً محرمانه که با موضوع تأسیس فرقه دموکرات آذربایجان صادر شده چنین آمده است:

«وسایل سفر» پیشهوری «کامبخش» به باکو برای مذاکره فوری سازماندهی شود... برای تأسیس کمیتههای مؤسس در مرکز (تبریز) و دیگر نقاط در عرض یک ماه کاندیداهایی را از میان عناصر واقعی دموکرات از میان روشنفکران، تجار طبقه متوسط، زمینداران کوچک و متوسط و روحانیون، احزاب دموکراتیک مختلف و همچنین از میان غیر حزبیها انتخاب کرده و به کمیتههای مؤسس فرقه دموکرات آذربایجان وارد کنید... پس از استقرار کمیتههای مؤسس فرقه دموکرات آذربایجان در تبریز، تأسیس کمیتههای محلی فرقه دموکرات آذربایجان، در شهرهای ذیل از اولویتهای نخست خواهد بود: اردبیل، رضاییه، خوی، میانه، زنجان، مراغه، مرند، مهاباد، ماکو، قزوین، رشت، پهلوی، ساری، بندر شاهی، گرگان و مشهد. برای سازماندهی کمیتههای این شهر نمایندگانی را از کمیته مؤسس و مرکزی اعزام دارید.

در سند شماره ۳ برای سازماندهی جنبش جداییطلب چنین آمده است:

«برای شکل دادن به یک جنبش جدائیطلب در جهت تأسیس یک منطقه خودمختار آذربایجانی و یک منطقه خودمختار کرد با اختیارات گسترده اقدام شود.» در این سند دستوراتی جهت تشکیل انجمنها و سازماندهی ارگانهای مطبوعاتی و انتشار روزنامه و ایجاد چاپخانه در شهرهای رشت، رضاییه و مهاباد صادر شده است.

این سندها به وضوح نیت پیشهوری و فرقه دموکرات آذربایجان در آن برهه زمانی را نسبت به تمامیت ارضی ایران آشکار میسازد. اما این پایان کار نیست زیرا هم اکنون جریانهای خاصی چه در داخل و چه در خارج از کشور اهدافی را دنبال میکنند که پیشهوری بر آن تأکید داشت. هواداران پیشهوری امروز با برگزاری جلسات، انتشار نشریه و فعالیت در سایتهای اینترنتی متعدد در تبلیغ این فرآیند تلاش میکنند و شبکه الجزیره نیز به آن دامن میزند. اما متأسفانه واکنش سیاسی، فرهنگی و امنیتی مناسبی در این مورد صورت نمیگیرد در این شرایط حساس جهانی و منطقهای لازم است به اقداماتی اندیشید که در سایه آن ایران دارای تکثر قومی و فرهنگی، از چنین تحرکات جداییطلبانه دچار آسیب و زیان نشود. لذا با توجه به شرایط حساس کنونی، توجه ویژه کارشناسی و دلسوزانه به وحدت ملی ایران و آگاهی و بیداری ملی، از ضرورتهای اجتنابناپذیر است که کوتاهی در انجام این مهم میتواند زیانهای غیر قابل جبرانی را برای سرزمین کهن ایران به دنبال داشته باشد.

 

تاريخچه هفت هزار ساله زبان ترکی در آذربايجان

 

 مقاله‌اي تحت عنوان زبان فارسي و گويش آذري در آخرين شماره نشريه دانشجويي مبين (شماره ششم – اسفند 1380 ) به چاپ رسيد كه سراسر تحريف واقعيت و توهين به زبان و فرهنگ ملت آذربايجان بود كه احساسات قشر طالب علم و دانش دانشگاه را جريحه دار نمود. لذا با اينكه تحريفات نام برده در حد نوشتن جوابيه نمي‌باشد، ولي به منظور آگاهي افكار عمومي دانشجويان تصميم به تنظيم نوشته‌اي كه هم‌اكنون در خدمتتان مي‌‌باشد گرفتيم. در ابتدا قبل از شروع بررسي تاريخي تركي بودن زبان مردم آذربايجان از حداقل هفت هزار سال قبل تا به امروز سخني چند با نويسندة محترم داريم.

نويسندة گرامي اطلاعات نادرستي كه جنابعالي سعي در تلقين آنها به خواننده داريد به پيرو سياستهاي شونيستي و پان فاريستي رژيم پهلوي مي‌باشد، كه بعد از انقلاب  ديگر جايي در سياستهاي كلي مملكت و نيز افكار عمومي ندارد . بنابراين جنابعالي مي‌توانيد از منابع بي‌طرف و بي‌غرض كه بعد از انقلاب به چاپ رسيده براي پي بردن به واقعيات‌هاي تاريخي استفاده نماييد.

 

 «و من اياته خلق السموات و الارض و اختلاف السنتكم و الوانكم ان في ذالك لايات للعالمين» (سوره روم آيه 22)

ترجمه: از نشانه‌هاي او (خداوند) است، آفرينش زمين و آسمان و اختلاف زبانها و نژادها است، اينها آيات خداوند را براي انسان روشن مي‌سازد.

اما زبان مورد ادعائي نويسنده مقاله عنوان شده، وساير منابع وابسته به شوونيسم كه هيچگونه وجود خارجي ندارد و لازم به ذكر است كه اين زبان اختراع جاسوس و عامل انگليسي در ايران (احمد كسروي) مي‌باشد، كه ايشان نيم زبانهاي تاتي و تالشي موجود در بعضي از روستاهاي منطقه مرند را كه متكلمين آن حتي به چند هزار نفر هم نمي‌رسد را به عنوان زبان آذري تلقي كرده كه گويا زبان باستاني آذربايجان نيز بوده.البته اين ادعاها به هيچ گونه پايگاه علمي وابسته نيست، چرا كه كسي از گرامر، قواعد، دستورزبان،‌صرف و نحو زباني جعلي بنام آذري اطلاعي ندارد و قواعد آنرا تدوين نكرده از تاريخ رونق و ادامة حيات آن و كاربرد و قلمرو نفوذ ادعائي آن، فولكلور، داستان، افسانه و آثار برگزيدة نظم و نثر يا ... اثري ملموس ارائه نشده، از نقش زبان ادعائي (آذري) در ادبيات فارسي و زبان تركي و زبانهاي ديگر، ماقبل و مابعد آن چيزي در بين نيست و اگر واقعاً هست در كجا تدريس مي‌شود؟ كسي تا حال آنرا ياد نگرفته و كسي ياد نداده و اگر وجود داشت، در هفتاد سال گذشته بدون شك در دانشكده‌هاي ادبيات خود، جزء دروس اجباري تدريس، و جزء مواد درسي مؤسسات عالي يا در برنامه درسي دبيرستانها قرار مي‌گرفت.

همچنين زبان تركي كه به ادعاي نويسنده در زمان صفويه به ميان آمده (يعني كه به قول ايشان سابقاً وجود نداشته) هم قبل و هم  بعد از صفويه آثار ارجمندي بر جاي گذاشته است كه  تعداد آنها بالغ بر صدها كتاب، رساله و اثر علمي، ادبي، فلسفي، شعر، نظم و نثر مي‌باشد كه بعضي از آثار ماقبلي صفوي عبارتند از: قوتاد، قوبيليك، نهج الفراديس، عتبه الحقايق، صحاح‌العجم، اغوزنامه، ديوان الغات الترك محمود كاشغري و صدها اثر ديگر كه طبعاً براي نوشتن آنها پشتوانه ادبي هزاران ساله لازم است كه با فرض آذري بودن تركان آذربايجان نمي‌توان كتابهاي خلق الساعه نوشت.

اما جالبتر اينكه حتي يك كتاب يا ديوان به زبان آذري وجود ندارد.² ولي استحكام زبان تركي تا آنجاست كه توانست زبان عربي را كه جزو زبانهاي با قاعده و گستردة دنياست پس از حملة اعراب در آذربايجان، منزوي و مستحيل كند چنانچه زبان عربي وارد آذربايجان نشده و ادامه حيات نداده است.³

همچنين نويسندة محترم مقالة نام برده و مدافعان زبان آذري، گاه سلجوقيان، گاه غزنويان، گاه مغولها و گاه صفويان را موجب تُرك شدن تركهاي آذربايجان مي‌دانند. اما كسي كه كمترين اطلاعي از تاريخ داشته باشد، به خوبي مي‌داندكه مغولها از چين تا غرب آفريقا و از سيبري تا اقيانوس هند را تحت حكومت داشتند و خانهاي مغول بر تمام آسياي ميانه و هندوستان و ايران حكمراني مي‌كردند پس چرا مردم ساير مناطق غير ترك زبان را ترك نكرده‌اند؟ ثانيا زبان مغولی زبانی متاوت از ترکی است و اگر قرار بود انها زبانی را تحميل کنند زبان مغولی بود نه ترکی.

سلجوقيان، غزنويان، اتابكان، صفويان  كه همگي ترك بودند در ساير نقاط ايران بيش از آذربايجان حكومت كرده‌اند و پايتخت ديرپاي صفويان و سلجوقيان، اصفهان بوده و شهرهاي تبريز  و اردبيل كمتر به عنوان پايتخت حكومتهاي فوق بوده اما چرا در اين بين فقط مردم آذربايجان ترك شده ولي مثلاً مردم اصفهان ترك نشده‌اند و چگونه بعد از هفتاد سال تبليغات با استفاده از بيت‌المال و وسايل ارتباطي پيشرفته و آموزش اجباري فارسي، تركهاي آذربايجان فارس نشده‌اند، اما در زمان فلان شاه، باعدم وجود حتي يك صدم از اين امكانات مردم غير ترك يكباره ترك شده‌اند؟ و چرا اينگونه افراد در بررسي زبان مردم آذربايجان از زبان حداقل بيست و پنج ميليون آذربايجاني تُرك، چشم پوشي نموده و به گويش چند هزار نفر به لهجه‌هاي تاتي و هرزني پناه مي‌برند؟

اما به منظور بررسي زبان آذربايجان در طول تاريخ، در ابتدا به بررسي تاريخ اقوام و حكومتهايي كه در آذربايجان بوده‌اند مي‌پردازيم. در مورد ملتهايي كه قبلاً در آذربايجان زيسته‌اند مي‌توان به سومئرها، ايلاميها، هوري‌ها، آراتتاها، كاسسي‌ها، قوتتي‌ها، لولوبي‌ها، اورارتوها، ايشغوزها (ايسكيت‌ها)، مانناها، گيلزان‌ها، كاسپي‌ها و ... اشاره كرد كه زبان تمامي آنها التصاقي و جزو خانوادة زبانهاي تركي بوده.⁴ از اين ميان سومئريها، ايلاميها و هوري‌ها اقوامي بودند كه اولين تمدنها و مدنيّتها را روي زمين بنا نهادند.

با توجه به كتب ارزشمندي چون كتابهاي پي‌يئرآميه، دكتر ضياء صدر، پروفسور دكتر زهتابي و ... مي‌توان به صراحت گفت كه آذربايجان از حدود هفت هزار سال قبل جايگاه تمدنهاي نامبرده مي‌باشد.در اين مورد نيز چندي پيش يك هيأت باستانشناسي آمريكايي – ايراني در تپة حسنلو به كشفهاي ارزشمندي دست يافتند. رهبر اين هيأت (رائبرت دالسون) بعد از تحقيقات فراوان، تاريخ اين منطقه را به ده دوره تقسيم كرد كه اولين دوره حدود 6000 سال قبل از ميلاد و چهارمين دوره مربوط به 1300 سال قبل از ميلاد تا 800 سال قبل از ميلاد مي‌باشد. كه اولين دوره مربوط به هوريها و آخرين دوره مربوط به مانناها مي‌باشد.⁵

1 – جايگاه اصلي هوريها در هزاره 3 و 4 (600 سال قبل) در آذربايجان و مناطقي از قسمتهاي شمالي زاگرس و كوههاي توروس بود.⁶ همچنين از ربع سوم هزارة قبل از ميلاد (2400 سال قبل از ميلاد) سند نوشته‌اي بدست آمده كه با الفباي اككد و به زبان التصاقي هوري بوده كه اين سند متعلق به يكي از پادشاهان هوري بنام تيشاري مي‌باشد و نيز نام يكي ديگر از پادشاهان هوريها به نام ساشانار كه در 1450 سال قبل از ميلاد حكومت مي‌كرده نيز معلوم است.⁷

2 – كاسسي‌ها: درست است كه كاسسي‌ها در آذربايجان نبودند ولي در همسايگي آنها مي‌زيستند. و تقريباً 3000 سال قبل از ميلاد مابين ايلام و مناطقي از آذربايجان ساكن بودند⁸ و به دليل همزباني و ارتباط سياسي، فرهنگي، اجتماعي تاثير زيادي در تاريخ آذربايجان داشته‌اند.

3 – قوتتي‌ها در 2800 سال قبل از ميلاد و لولوبي‌ها 2500 سال قبل از ميلاد در شرق و جنوب درياچه اروميه و قزوين و همدان ساكن بوده و حكومت كرده‌اند.⁹

4 – اورارتوها 1000 سال قبل از ميلاد در آناتولي و پيرامون درياچه وان و كوههاي زاگرس و اطراف درياچه اروميه و شهرهاي ماكو و نخجوان امروزي صاحب تمدن بوده‌اند.¹⁰

5 – در اوايل عصر 19 قبل از ميلاد، قبايل مانناها با به هم پيوستن، دولت بزرگي در آذربايجان به وجود آورده و حكومت كرده‌اند.¹¹

6 – مادها كه اولادهاي قوتتي‌ها و لولوبي‌ها بودند  670 سال قبل از ميلاد با اعتلاف با مانناها حكومتي قدرتمند به وجود آوردند كه همدان، اراك، ساوه، زرند، سونقور، كاشان، قم ، قزوين ، زنجان و ... تحت حاكميت آنها بوده.¹²

واما در مورد زبان، همچنين ارتباط زباني مادها و سومئرها دياكونوف در فصل 42 كتاب خود مي‌نويسد كه در ليست نامهاي شاهان ماد يعني قوتتي‌ها، به نامهايي بر مي‌خوريم كه در ليست نام شاهان سومئر مي‌باشد.

از ديگر همسايگان مادها كه همزمان با آنها بوده و زبان هردوي آنها از يك خانواده مي‌باشد مي‌توان به ايشغوزها اشاره كرد كه در قرنهاي 7 و 8 قبل از ميلاد در قسمتهايي از آذربايجان زندگي كرده‌اند.

برخلاف آنچه كه امروز شايع شده مادها نوة يك قبيلة منفرد بودند كه به اصطلاح از ساير آريائيها جدا شده و در آذربايجان ساكن شده‌اند و نه به رغم عقيدة شايع، داير بر اينكه منابع مربوط به تاريخ ماد فوق العاده ناچيز است، منابع آشوري از قرن هفتم تا قرن نهم قبل از ميلاد نه تنها براي احياي تاريخ باستان آذربايجان كافي است بلكه جزئيات مهمي را نيز روشن مي‌سازد. با تغيير و تحولات در اوضاع سياسي آنروزگار در آذربايجان، هفت قبيله آذربايجان باستان كه قبلاً جزو اتحاديه ماننا و اورارتووساكايي بودند اتحاديه‌اي تشكيل دادند كه بعدها يونانيان باستان آنها را ميديا آنچه ما، ماد مي‌ناميم ناميدند، اين قبايل را هرودوت تاريخ نگار يوناني چنين نام مي‌برد:

 

 

و نيز مطالعه نامهاي شهرها و ولايات ماد نشان مي‌دهد كه آنان آريايي نيستند.

بعد از آشنايي با تعدادي از اقوام و حكومتهاي آذربايجان، اينك به بررسي نوع زبان آنها مي‌پردازيم.

طبق تقسيم بندي متخصصان زبان‌شناس، كل زبانهاي موجود در دنيا به سه شاخه تقسيم بندي مي‌شود:¹³

1 – زبانهاي التصاقي كه تمام زبانهاي مربوطه به خانواده زبان تركي در اين شاخه قرار دارند.

2 – زبانهاي تحليلي كه از مهمترين زبان اين شاخه مي‌توان به زبان عربي اشاره كرد (با توجه به اين كه فارسي نيز سي و سومين لهجه زبان عربي مي‌باشد بنابراين فارسي نيز در اين شاخه قرار دارد.)¹⁴

3 – زبانهاي هجايي كه از شاخص‌ترين زبانهاي اين شاخه نيز مي‌توان به زبان چيني اشاره كرد.

حال با توجه به اين تقسيم‌بندي و با توجه به اسناد تاريخي و علمي به بررسي نوع زبان اقوام ساكن در آذربايجان مي‌پردازيم.

طبق تحقيقات هومئل زبانهاي ايلام وسومئر از يك پايه و جزو زبانهاي اورال- آلتايي (التصاقي) مي‌باشد. ¹⁵زبانهاي هوري و لولوبي نيز نه، تحليلي و نه هجايي بوده، بلكه آنهانيز جزو زبانهاي التصاقي مي‌باشند.¹⁶

همچنين طبق نظريه ماراك دئميكين (آكادئميكين) زبان كاسسي‌ها، ايلامي‌ها، قوتتي‌ها، مادها و مانناها نيز التصاقي بود.¹⁷

زبانهاي قوتتي‌ها، لولوبي‌ها همانند بوده و با زبانهاي اورارتوها و هوري‌ها خويشاوند مي‌باشند.¹⁸

همچنين اپرت باستان شناس فرانسوي نيز بر تركي (التصاقي) آلتايي بودن زبان مادها اشاره مي‌كند. در جايي ديگر دياكونوف مي‌نويسد زبان اشكانيان نيز همانند زبان مادها و از خانوادة زبانهاي التصاقي بوده¹⁹ كه در صورت مقايسه تحقيقات اپرت و دياكونوف مي‌توان به ترك بودن اشكانيان نيز پي برد. بدين ترتيب است كه از 7000 سال تا 2500 سال قبل يعني مدت 4500 سال به طور مطلق در منطقه جغرافيايي آذربايجان تنها و تنها اقوام التصاقي زبان (ترك) زندگي و حكومت كرده‌اند . همچنين اگر تاريخ بعد از 2500 سال قبل از ميلاد را بررسي كنيم باز آذربايجان در بيشتر مقاطع تاريخي مستقل از حكومت‌هاي ديگر منطقه بوده، به طوريكه در زمان هخامنشيان آذربايجان در مقابل آرياييها سرفرود نياورده و تا سرنگوني اين حكومت، تمام فرهنگها و آداب و سنن و زبان خود را حفظ كرده همچنين در تاييد گفتة بالا مي‌توان به كشته شدن كورش، شاه هخامنشيان توسط ملكه آذربايجان (تومروس) اشاره كرد.²⁰

در زمان سلوكيان نيز كل آذربايجان مستقل از حكومت سلوكيان بوده و اسكندر نتوانست آذربايجان را به تصرف درآورد.²¹و در اين مورد استرابو جغرافيدان يوناني مي‌نويسد: در زمان حمله اسكندر، سرداري بنام آتوروپات آذربايجان را از چنگ اندازي اسكــندر محفوظ نگهداشت.²²

در زمان ساسانيان نيز آذربايجان مستقل بوده و حتي بعد از شاپور دوم، ساسانيان با هيتي‌ها (هياطله) پيمان اتحاد بستند تا در شمالغرب  با روم بجنگد.²³ بعد از اسلام نيز تركان اغوز كه شمشير اسلام ناميده مي‌شده‌اند، در آذربايجان حكومت قدرتمندي بنا كرده و  با ملازگرد مبارزه كرده و توسط آلپ ارسلان ضربه سنگيني به آنها واردآوردند. بعد از اغوزها نيز حكومتهايي كه در آذربايجان و گاهي در مناطقي از ايران حكومت مي‌كرده‌اند. از جمله غزنويان، سلجوقيان، خوارزمشاهيان،اتابكيان، تاتارها، آق‌قويونلوها، قره‌قويونلوها، صفويان، افشاريان و قاجارها تماماً ترك زبان (التصاقي) مي‌باشند.

در مورد تركي بودن زبان مردم آذربايجان اسناد و مدارك بسيار زيادي موجود است، مثلاً: ديونيوس پريگت جغرافي‌نگار و شاعر يوناني صدة چهار ميلادي ترك زبانان را ساكن اصلي اين منطقه مي‌داند و نيز محمد عوفي در ذكر خلافت عمربن عبدالعزيز كه از سال 99 تا 101 هجري ادامه داشت، از قيام بيست هزار ترك آذربايجاني سخن مي‌گويد.

همچنين اخبار موثّق عبيدبن‌شريعه جرهومي كه شخص معمّر و محترم در دربار اموي بوده در حضور معاويه سخن مي‌گويد: (آذربايجان از سرزمين تركان است) و اين خبر را طبري و به نقل از او بلعمي و حمزة اصفهاني و ابن اثير در كتابهاي تاريخ بلعمي، تاريخ طبري، تاريخ پيامبران و الكامل گزارش كرده‌اند كه از متون معتبر اسلامي به شمار مي‌روند.

از ديگر محققاني كه آذربايجان را به عنوان سرزمين تركها نام مي‌برند مي‌توان : ژ . اوپر، قرتيز هومئل، ا . م . محمد اوف، ت . حاجي يف، گ . ا . مليكشويلي، ع . دميرچي‌زاده، تيمور پير هاشمي، يامپولسكي، ي . ك . يوسف‌اف، يومينوس ، وروشل گوگازيان. زكي وليد دوغان، پروفسور دكتر محمد تقي زهتابي و دهها محقق و دانشمند را نام برد.

در اين ميان بهتر است به نظر يامپولسكي نيز اشاره كرد كه مي‌گويد: تركها در اطراف درياچه اروميه زندگي مي‌كنند و آشوريها آنها را توروك türük (يامون توروك به معني تركهاي نيرومند) نام برده‌اند و در سنگ نوشته‌هاي اورارتوئي هم سخن از قومي بنام توريخي رفته كه در آذربايجان مي‌زيستند. (اوايل هزارة قبل از ميلاد) و مي‌گويد توروكها يا توريخي‌ها همان تركها هستند.

بهر حال ترك بودن ملت آذربايجان از هزاران سال قبل بر همه كس مسلّم مي‌باشد و ديگر نياز به توضيح اضافي احساس نمي‌شود ولي در مورد سابقة تاريخي خود فارسها كمي توضيح را لازم ديديم:

برخي از نسب شناسان، فارسها را از نسل «فارس بن يا سور بن نوح» و بعضي ديگر آنها را از فرزندان «فارس بن يوسف بن يعقوب بن اسحاق بن ابراهيم» و بعضي ديگر از نسل «فرزندان يسراسود پسر سام پسر نوح» و بعضي از نسل اسماعيل مي‌دانند. واژه فارس در زبان عربي به معني سواركار بوده و غياث الدين رامپوري در غياث اللغات همين معني را فارس دانسته همچنين به عقيده غياث الدين رامپوري فارسها از نسل «پارس پسر پهلو بن سام بن نوح » هستند.²⁴

مسعودي در كتاب «مروج الذهب » در مورد نسب فارسها مي‌نويسد «فارس» از فرزندان ارم بن افخشد بن سام بن نوح بوده كه او چند ده پسر آورد كه همگي سواركار بودند و چون سوار را بعربي فارس گفتند اين قوم را نيز به انتساب فروسيت و سواركاري فارس ناميدند.همچنين در جايي ديگر خطان بن معلي فارس‌ ] درشعري[ در اين باب مي‌گويد: سبب ما بود كه فارسان را فارس گفتند و سواران و سالخوردگاني كه بروز تاخت و تاز، چون گوي بدور هم مي‌پيچيدند از ما بودند.

مسعودي در ادامة بحث خود در مورد اصل ونسب فارسها مي‌نويسد : بيشتر حكماي عرب از تيرة نزّار بن محمد چنين گويند و در مورد آغازنسب مطابق آن رفتار كنند و تعدادي از ايرانيان نيز پيرو اين باشند و انكار آن نكنند²⁵. پس  چنانكه از مستندات فوق بر مي‌آيد و بسياري از ايرانيان نيز پيرو اين باشند و انكار آن نكنند. فارسها از نسل اعراب مي‌باشند و نيز چنانچه مي‌دانيم حضرت ابراهيم(ع) فرزندان بسياري داشت كه حضرت اسحاق(ع) و حضرت اسماعيل(ع) از همه معروفترند، بر طبق نظر بعضي از نسب شناسان، فارسها از نسل «حضرت اسماعيل‌(ع) » هستند و در اين مورد مي‌گويند كه وقتي سارا زن حضرت ابراهيم(ع)كنيز خود هاجر را به ابراهيم بخشيد از هاجر فرزندي بنام اسماعيل متولد شد و چون سارا به آن رشك مي‌ورزيد لذا حضرت ابراهيم(ع) او را به سرزمين مكه فرستاد و در همين مكه بود كه حضرت اسماعيل(ع) با زني از قوم بني جرهم ازدواج كرد و نسل فارسها از او پديد آمد.²⁶

همچنين در اين مورد مي‌توان با توجه به آثار مكتوب دانشمندان ايراني فارس، زبان واقعي قوم فارس را كه زبان اكنون آنها نيز منشعب از آن است را تشخيص داد. ما در اينجا به تعدادي از آنها اشاره مي‌كنيم: «سيبويه (دايرة المعارف بريتانيكا جلد1 ، ص 461 ) ، طبري – تاريخ نگار (بريتانيكا ج 1 ،ص 594 ) فارابي فيلسوف (بريتانيكا، ج 9 ، ص 65) ، ابن قتيبه (بريتانيكا ج 11 ص 1021 ) ، ابوالفرج اصفهاني (بريتانيكا، ج1 ، ص 56 ) ابو معشر بلخي (امريكانا، جلد 1 ص 340 ) جابر (بريتانيكا، ج 1 ، ص 46) فارابي (گرانلاروس ج 1 ، ص 902 )‌رازي (گراندلاروس) و ... لازم به ذكر است كه تأليفات تمامي اين دانشمندان به زبان عربي مي‌باشد كه حتي در دانشنامه‌هاي نام برده، خود دانشمندان نيز به عنوان عرب شناخته شده‌اند.²⁷

با توجه به اسنادي كه از تعداد كمي از آنها در اين مقاله استفاده شده، بهتر است نويسندة محترم تاريخ فارسها را با ديدي بدون تعصب و بدور از هر گونه گرايش پان‌فارسيستي مورد ملاحظه قرار داده و ايراني بودن را نه با معيار فارس بودن بلكه با معيار اسلام بسنجند، همچنين يادآوري كوچكي به نويسندة محترم داريم و آن اينكه با توجه به مقالة ايشان كه در قسمتي از آن نوشته‌اند: ] با توجه به نژاد مردم آذربايجان به راحتي مي‌توان نوع زبان آنها را نيز تعيين كرد[ بهتر است در نظر داشته باشند كه بهيچوجه نژاد يك ملت نشانگر زبان خاصي براي آن ملت نيست، چرا كه در آن صورت در دنيا فقط چند زبان وجود داشت، نه هزاران زبان زندة كنوني و از بين رفته قبلي ، و نيز در قسمتي ديگر از مقاله ايشان به آمدن تركان به اين مناطق در قرون پنجم هجري اشاره مي‌كنند كه تعجب خواننده را برمي‌انگيزد، چرا كه در آن صورت دروغ بودن شاهنامه فردوسي كه سراسر توهين به تركها است آشكار مي‌شود. همچنين نويسندة محترم مطالب زير را نيز در خاطر داشته باشند كه يكي از نامدارترين جاسوسان بريتانيا در ايران كه باني و يكي از دست اندركاران فعال تاريخ پان‌فارسيسم مي‌باشد شاپور . جي . رپورتر است كه با توجه به اسناد و مدارك موجود در آرشيو مؤسسه مطالعات تاريخ معاصر ايران، مي‌توانيد به حمايت انگليسيها و اروپايي‌ها نه از پان تركيستها، بلكه از پان‌فارسيستها پي ببريد.²⁸ در ضمن نويسندة محترم، پان‌فارسيسم را نيز در ليست پانهايي كه تشكيل داده‌اند، قرار دهند.

منابع

 

1 – نقدي بر كتاب زبان آذري نوشته دكتر جواد هيئت

2 - نقدي بر كتاب زبان آذري نوشته دكتر جواد هيئت

3 – سلماس در مسير تاريخ ده هزار ساله – توحيد ملك زاده.

4 – تاريخ ديرين تركان ايران – پروفسور دكتر زهتابي و تاريخ ايلام – پي يئر آميه (ترجمه شيرين بياني) صفحات 3 ، 50 ، 51 ،60، 66 .

5 – آذربايجان در سير تاريخ – صفحه 262 – تاريخ ديرين تركان ايران – پرفسور زهتابي .

6 – تاريخ ديرين تركان ايران – پروفسور دكتر زهتابي صفحه 94 .

7 – تاريخ ديرين تركان ايران - پروفسور دكتر زهتابي صفحه95 .

8 – تاريخ ماد- دياكونوف صفحه 100 .

9 – تاريخ ماد – دياكونوف صفحه 210 .

10 – تاريخ ديرين تركان ايران- پروفسور دكتر زهتابي.

11 – تاريخ آذربايجان – آ.ن قلي اوف صفحه 17 .

12 – تاريخ ديرين تركان ايران- پروفسور دكتر زهتابي صفحه264 .

13 – زبان تركي و لهجه‌هاي آن – دكتر جواد هيئت صفحه 25 .

14 – تحقيقات سازمان يونسكو در مورد زبانهاي دنيا – هفته نامه اميد زنجان چهارشنبه 20 خرداد 78 شماره 286 صفحه 3 .

15 – سيري در تاريخ زبان و لهجه‌هاي تركي دكتر جواد هيئت صفحه 21 .

16 – تاريخ ماد – دياكونوف صفحه 101 .

17 – تاريخ ديرين تركان ايران - پروفسور دكتر زهتابي صفحه254 .

18 – تاريخ ماد – دياكونوف صفحه 99 – و تاريخ ديرين تركان ايران صفحه 95 .

19 – اشكانيان – دياكونوف، ترجمه كشاورز صفحه 116 .

20 – ايران باستان – پيرنيا جلد يك صفحه 452 – 449 و تاريخ ديرين تركان ايران – صفحه 637 .

21 – اشكانيان – دياكونوف صفحه 8 .

22 – تاريخ اروميه – احمد كاويانپور ص 55 – 54 .

23 – تاريخ اجتماعي ايران – مرتضي راوندي صفحه 616 – 611 .

24 – غياث اللغات- صفحه 633 .

25 – مروج الذهب- جلد اول صفحه 231 .

26 – تاريخ گزيده حمد ا... مستوفي به اهتمام دكتر عبدالحسين نوابي - موسسه انتشارات امير كبير، تهران 1366 صفحه 30 .

27 – روزنامه جام جم – صفحه 7 – پنج‌شنبه 2 خرداد 1381 / سال سوم / شماره 586 .

28 – نشريه بهار – شنبه 24 ارديبهشت 1379.

 عيد نوروز ميراث ملی توركها

هر ملتي براي خود داراي فرهنگ و تمدن خاصي ميباشد كه اين فرهنگ از ويژگيهاي اصلي آن ملت محسوب ميشود، ما آذربايجانيها نيز داراي فرهنگ، آداب و رسوم مخصوص خودمان ميباشيم كه بايد قدر آنرا بدانيم. زبان، تاريخ، فرهنگ، آداب و رسوم ما جزو اساسي ترين سرمايه هاي ملي مان ميباشند كه براي فرد-فردمان ضروري و لازم است. از اين سرمايه هاي ملي كه در حقيقت زندگي همه ما بنوعي به اينها وابسته است نگهداري نماييم و ارزش آنها را بدانيم.

تاريخ پرافتخار سرزمين ما از قديميترين روزگاران كه ثمره و نتيجه تلاش و كوشش پدران و مادران ماست و فرهنگ ما كه يكي از غني ترين فرهنگهاي بشري است و نشانگر اينكه نياكان ما باشرافت و سربلندي تمام در راه تكامل و پيشرفت تاريخ انسان قدم برداشته اند. در سرزمين ما آذربايجان از گذشته هاي دور نياكان ما تمدنهايي مانند مانناها، اورارتوها، جزو افتخارات ماست كه تپه حسنلو و جام حسنلو (واقع در 7 كيلومتري سولدوز) از يادگارهاي ديرين نياكان ماست شايان ذكر است در دنيا كه نظيري براي جام حسنلي وجود ندارد در ميان كنده كاري هاي روي آن نشانه هايي از مراسم مربوط به عيد نوروز موجود و قابل رويت ميباشد.

عيد نوروز يكي از يادگارهاي ماندگار فرهنگ و تمدن آذربايجان بشمار ميرود كه اين فرهنگ و آداب و رسوم متعالي با گذر زمان در ميان ديگر مردمان و ملتها نيز رايج گشته است بطوري كه به مرور زمان از سرزمين آذربايجان فراگير گرديده است اما آنچه مهم است اينكه از لحاظ تاريخي خاستگاه اين فرهنگ، سرزمين آذربايجان ميباشد.

عيد نوروز اولين روز بهار است و يكي از يادگارهاي ماندگار نياكان ما ميباشد كه بعنوان ارمغاني بسيار گرانبها براي ما به يادگار گذاشته اند. اين عيد به گواهي تاريخ از 3هزار سال پيش در ميان مردمان سرزمين ما رايج بوده است و با پايان يافتن فصل سرما و زمستان و با آغاز شكوفايي گل و سبزه و زنده شدن طبيعت، نياكان ما به جشن و شادماني ميپرداختند و اين روز را بعنوان سرفصل تازه ايي براي تجديد حيات و شادي و خرمي زندگي خوش محسوب مي كردند.

همانطور كه اشاره شد خاستگاه اصلي اين جشن ملي، آذربايجان بوده است و حتي پيش از زرتشت در ميان نياكان اصلي ما در اين سرزمين رايج و جاري بوده است. در منابع فارسي و ديگر منابع تاريخي آمده است كه جمشيد پادشاه فارسها با آيين نوروز، در آذربايجان آشنا ميشود و بعد از آن دستور مي دهد كه در ميان فارسها نيز اين جشن آييني گرفته شود.

همانطوريكه ميدانيم آذربايجان نسبت به مناطق ديگر ايران بنا به موقعيت جغرافيايي داراي شرايط آب و هوايي مخصوص است كه از ويژگيهاي مهم آن بودن بودن زمستانهاي سرد و طولاني مي باشد و نيك ميدانيم كه چنين شرايط آب و هوايي در ديگر نقاط ايران وجود ندارد و به خاطر اين موضوع ساكنان اين سرزمين با تمام شدن فصل سرما و يخبندان و آغاز فصل بهار و بيدار شدن طبيعت به رقص و پايكوبي ميپرداختند و بدين گونه اين موضوع به يك فرهنگ عمومي و جشن ملي در ميان نياكان ما تبديل شد. و بعنوان ميراث گرانبها براي ما به يادگار ماند كه حتي اين فرهنگ به ديگر نقاط ايران بلكه بيشتر از آن به ديگر كشورها گسترش يافت. با دقت نظر در تاريخ ملاحظه ميكنيم كه نياكان ما دريافته بودند كه چهار عنصر دخيل در زندگي انسان (سو-اود-يئل-تورپاق) در واقع حيات بخش زندگي آنهاست و اين چهار عنصر بعنوان سنبل حيات انسان و فلسفه وجودي زندگي انسان است.

در واقع بايد گفت در زندگي ما توركها چهار عنصر هميشه بعنوان سنبل ماندگاري قابل ستايش بوده و هميشه از طرف توركها مورد تقدس قرار گرفته است به نوعي كه حتي در آذربايجان آتش داراي جايگاه ويژه ايي بوده است. آتش بعنوان حرارت بخش زندگي و خاك و طبيعت در جهت بيداري و با آمدن زمستان و فصل سرما به نوعي زندگي انسان با يك ركود مواجهه ميشد و انسان با مرگ طبيعت از هرگونه نعمت خدادادي محروم ميشد و در زير آماج تازيانه زمستان در شرايط سخت آب و هوايي كه از چهار عنصر طبيعت يعني (سو، اود، يئل، تورپاق) محروم ميشدند پيش از پيش به ارزش و قدر و منزلت اين چهار عنصر پي مي برد و با آمدن بهار اولين روز اين فصل را به همين جهت در سطحي گسترده جشن ميگرفتند.

ما پيش از اينكه به مراسم اصلي عيد نوروز و ويژگيهاي آن اشاره كنيم ضروري است كه در مورد سنبل و نماد اين چهار عنصر موجود در طبيعت توضيحي ارائه دهيم:

نياكان ما در مواجهه با شديدترين شرايط سخت زندگي دريافته بودند كه (سو اود يئل تورپاق) داراي اهميت خاصي در زندگي شان است. و بنا به همين جهت با نزديك شدن فصل بهار چهار هفته آخر فصل زمستان را به نام يكي از اين چهار عنصر نامگذاري ميكنند . سو مظهر و نماد حيات و تجديد زندگي است اولين هفته را بنام ((سو چارشنبه سي)) نامگذاري كرده اند بنا به اهميت وجود ((سو)) در زندگي انسان كه بعنوان مايه حيات انسان است و برفها و يخهاي زمين آرام آرام ذوب ميشوند اين موضوع براي نياكان ما از اهميت و ارزش بسياري برخوردار بود دومين هفته را نياكان ما تحت عنوان ((اود چارشنبه سي)) نام نهاده اند كه مظهر حرارت و نور و روشنايي است. و آتش و نور و حرارت است كه به طبيعت روح تازه ميبخشد و به زمين حرارت ميدهد نياكان ما بر اين باور بودند كه هر قدر آتش و خورشيد را مقدس بحساب آورند همان اندازه طبيعت زودتر بيدار ميشود و به انسانها سعادت به ارمغان مي آورد. بودن آتشگاه هاي متعدد در سرزمين آذربايجان خود شاهدي بر ايادعاي ماست كه آتش و خورشيد داراي چه اهميتي در ميان نياكان ما توركان بوده اند. سومين هفته آخر ماه فصل زمستان را پدران و مادران ما تحت عنوان ((يئل چارشنبه سي)) نامگذاري كرده اند چون در اين هفته باد با آمدن خود به زمين و طبيعت زندگي نويد بيداري ميدهد ((يئل)) در يك مدت كوتاه تمامي زمين را پشت سر ميگذارد و زمين را به بيداري فرا ميخواند بنا به اعتقاد نياكانمان ((يئل)) خود يكي از خدايان قدرتمند ميباشد.

آخرين چارشنبه سال نيز تحت عنوان ((تورپاق چارشنبه سي)) نامگذاري شده است كه با جذب گرما و حرارت بيدار ميشود كه در نزد مردم با نام ((ايلين سون چارشنبه سي)) مشهور است. در آخرين چارشنبه سال ((تورپاق)) با قدرت و نيرو و كمك ((سو)) ((اود)) ((يئل)) جان ميگيرد. نياكان ما بيداري زمين را با مراسمهاي گوناگون با نغمه سرايي و آيين هاي متعدد جشن ميگرفتند و پايان يافتن روزهاي سخت زمستاني را به همديگر تبريك ميگفتند و به باور و اعتقاد اجداد ما يئل اود سو به مهماني تورپاق مروند و در معبد تورپاق جمع ميشوند و روزهاي سخت زمستاني را توام با قحطي و فلاكت و سختي بوده است بر او عرضه ميدارند و الهه تورپاق را به بيداري دعوت ميكنند و اين چهار الهه دست در دست همديگر با خواندن اين شعر:

سو گلدي ها، اود گلدي ها، يئل گلدي

تزه عومور – تزه تاخيل ايل گلدي

دنياي روشنايي ها را به مردم به ارمغان مي آورند و مردم نيز با ديدن اين وضعيت به جشن و پايكوبي در طبيعت ميپردازند و مراسمها و آداب و رسوم پر شكوهي را به اجرا ميگذارند. بايد گفت كه امروز ديگر مثل گذشته مردم اين چهار هفته را بطور مجزا جشن نميگيرند بلكه به مرور زمان با فراموش كردن فلسفه وجودي اين مراسمات همه آنها را يك جا جشن ميگيرند. نام چارشبه سوري بنوعي تحريف شده چارشبه سويي ميباشد كه به چند دليل ميتواند نظر صائبي باشد يكي اينكه ساختار تركيبي دو كلمه يعني اينكه اگر فارسي ميبود بايد گفته ميشد سور چهارشنبه، ديگر اينكه با توجه به هفته هاي آخر سال كه هركدام بنام يكي از عناصر چهارگانه طبيعت در زبان توركي نامگذاري شده است و همچنين خود كلمه سوري نميتواند افاده معني داشته باشد و اگر سوري را به معناي جشن و مهماني در نظر بگيريم باز غلط است چون در فارسي سور وجود دارد نه سوري. و نهايتا اينكه مردم در سحرگاه اين روز براي آوردن آب به سرچشمه ها ميروند و اين خود دليلي براين ادعاست كه اين كلمه همان ((چارشنبه سويي)) ميباشد. به هر تقدير مردم كه غروب و شامگاه آخرين چهارشنبه سال با بر پا داشتن آتش و پريدن از روي آن و خواندن اين شعر:

آتيل باتيل چرشنبه

بختيم آچيل چرشنبه

به رقص و پايكوبي ميپردازند و در سحرگاه چارشنبه با رفتن به سرچشمه ها به خواندن نغمه ها و اشعار مخصوص ميپردازند.

اما از ديگر مراسمها و آيينهاي عيد نوروز سفره ((يئددي سين)) ميباشد كه يكي از آيين هاي ويژه در عيد نوروز است كه متاسفانهبه مرور زمان با سلطه سياست و فرهنگ فارسي اين آيين زيبا در شكلي ديگر و بالباسي تحريف شده كه هيچ سنخيتي با اصالت اوليه آن ندارد در آذربايجان رايج شده است. با صراحت ميتوان گفت كه سينهاي موجود در ((يئددي سين)) (هفت سين امروزي) از فرهنگ غني توركي به عاريت گرفته اند و اگر معادل آن كلمه را داشته اند همان را بكار برده اند مانند سير كه جاي ((سريمساق)) بكار برده اند و گرنه كلمات ديگري را كه از هيچ ماهيت و اصالتي فرهنگي برخوردار نيستند جايگزين كرده اند كه بسيار مسخره منمايد چه اين ((سو)) ماده اوليه حركت است كه در زندگي نقش بازي ميكندو مايه حيات است نه سنجد!!! البته بعضي از كلمات را نيز كه در زبان فارسي براي آنها اصلا معادلي نبود به همان شكل بكار گرفته اند ماندد سركه و سوماق و سمني البته در معني ديگر اطلاق كرده اند.

از عهد باستان در مناطق مختلف آذربايجان به سفره ((يئددي سين)) ((باجا قاباغي بزمك)) ميگفتند لازم به ذكر است در گذشته خانههاي نياكان ما داراي يك پنجره مخصوص بود كه به آن باجا ميگفتند. و چون نياكاكان ما بر اين اعتقاد بودند كه در عيد نوروز روح اجداد ما به خانه هاي خود سركشي ميكنند و از طريق باجا وارد خانه ميشوند اين سفره را در مقابل همابل همان باجا پهن ميكردند و انواع خوراكيها را كه هر يك نماد و سنبلي از موضوعات مرتبط با زندگي است در آنجا قرار داده اند كه روح اجدادشان با ديدن آنها راضي و خشنود گردد پس با سعي و كوشش فراوان در جهت تزيين هرچه بهتر سفره برمي آمدند بلكه هرچه بيشتر روح اجدادشان را خشنود و راضي ميساختندكه زندگي فرزندانشان در رفاه و آسايش ميگذرد و از طرف ديگر اين محصولات غذايي را كه هريك به نحوي در زندگي انسان داراي نقش عمده ايي بودند مورد تقدس قرار دهند كه هر يك از اين سين ها بعنوان رمز و سنبلي در زندگي انسان عبارتند از :

1.سو: كه اين مايه حيات بعنوان رمز و بقاي زندگي انسان بشمار ميرود و زندگي انسان بدون وجود آن امكانپذير نيست و در گذشته هاي دور در ميان توركان حتي مورد پرستش قرار ميگرفت و بدين جهت يئددي سين داراي جايگاه ويژه ايي است و توركها هميشه آنرا ارج ميگذارند چرا كه ركن حيات آدمي ايت.

2.سمني: هرچند امروزه بعنوان حلواي خوشمزه و خوردني بشمار ميرود بايد گفت كه در اصل اين كلمه با ماده اوليه آن اطلاق ميشده است يعني ((سبزي)) كه نماد و سنبل تجديد حيات در زندگي است يعني در واقع در گذشته هاي دور سمني به سبزي گفته ميشد ولي بعدها با فراموش كردن اصل لغت و معني اوليه آن با آن نوعي خوردني تغيير نام يافته است كه حتي اين موضوع را ميتوان در اين شعر مشاهده كرد كه زنان هنگام پختن سمني دسته جمعي آنرا مي سرايند:

سمني ساخلا مني

ايلده گويرده رم سني

سمني آل مني

هر يازدا يادا سال مني

و يا در شعر ذيل:

سمني سازانا گلميشم

اوزانا اوزانا گلميشم

سن گلنده ياز اولور

ياز اولور آواز اولور

با توجه به معني ((گويرده رم)) يعني سبز ميكنم ميفهميم كه سمني همان سبزي نماد و سنبل تجديد حيات است كه فارسها سبزي را جايگزين آن كرده اند و خود سمني را در معني خوردني و شيريني بكار ميبردند بايد گفت امروز در آذربايجان شمالي كلمه سمني با حفظ معني اصيل خود يعني سبزي در زبان مردم رايج است.

3.سريمساق: كه بعنوان رمز سلامت انسان ميشود و از گذشته هاي دور به فوايد مختلف آن تاكيد بسياري شده است.

4.سوجوق: كه بعنوان سنبل و رمز شيرين زندگي است كه از عهد باستان بعنوان يكي از لذيذترين و خوشمزه ترين شيرينيها در آذربايجان بوده است و هنوز هم رايج است.

5.سونبول: رمز و نماد بركت زندگي است و در واقع سونبول كه همان گندم باشد و ماده اصلي نان است در زندگي انسان نقش اساسي ايفا ميكند و به همراه سو دو عنصر اصلي و اساسي حيات انسان هستند كه متاسفانه فارسها اين ركن اساسي را نيز بسان سو از سفره يئددي سين حذف كرده اند يعني در واقع به جهت نبود معادل آن سين ديگري را جايگزين كرده اند.

6.سوماق: كه بعنوان سنبل و رمز مزه و طعم زندگي محسوب ميشود.

7.سيركه(سركه): بعنوان رمز و سنبل برطرف كننده مزاج بد بدن انسان است. لازم است اشاره كنيم كه عدد هفت در ميان ما توركان داراي جايگاه ويژه ايي است و كلا بايد گفت كه اين عدد را براي اولين بار سومئرها يعني نياكان ما توركها ابداع كردند كه به مرور زمان در ميان ملل نيز براي خود جاي باز كرده است و نيز لازم بذكر است كه در گذشته هاي دور به عيد نوروز در ميان توركان ((يئني گون)) ميگفتند و اين موضوع را آشكارا ميتوان در كتاب ديوان لغات التورك محمد كاشغري كه هزار سال پيش نوشته شده است مشاهده كرد كه به مرور زمان به نوروز تغيير نام يافته است.

در خاتمه بايد اشاره كنيم كه در فارسي لغتي براي ((بايرام)) وجود ندارد و ((عيد)) يك لغت عربي است كه فارسها بكار ميبرند يا بهتر است بگوييم كه اصلا فارسها داراي چنين مراسمي نبوده اند كه لغتي نيز براي آن داشته باشند. حتي لغت ((جشن)) نيز توركي است كه در فرهنگ سنگلاخ بدان اشاره شده است. من از همه مردم آذربايجان بعنوان يك فرزند كوچك ميخواهم كه سفره يئددي سين را به شكل واقعي آن كه داراي ابعاد وسيع بار هويتي نياكان ماست اجرا كنند و حتي فارسها نيز بايد يئددي سين را بنحو واقعي آن اجرا نمايند كه سيب و سنجد هيچ معناي فرهنگي خاصي را در رابطه با زندگي انسان ايفا نميكنند. كه در مقايسه با (( سو)) كه حتي امروز نيز در سفره يئددي سين موجود است حرفي براي گفتن ندارند. لازم به ذكر است كه سو (آب) هرچند فارسها سفره يئددي سين را بنوعي تحريف نموده اند هنوز هم به تبع فرهنگ به يادگار مانده از نياكان توركها در سر سفره يئددي سين وجود دارد اما عليرغم قرار دادن آن سر سفره آنرا بحساب نمي آورند و اين خيلي خنده دار است بايد بگوييم ماهي درون آب نيز تنها بخاطر زيبايي سفره نيست بلكه ماهي در آب بعنوان رمز حيات است و آب مظهر زندگي است . همچنين بايد اشاره كنيم كه حتي چهار عنصر يادشده در بالا يعني ((اود، سو، يئل، تورپاق)) نظر به اهميت شان در زندگي و فرهنگ توركان بنام روزهاي هفته از عهد باستان اطلاق شده است و روزهاي هفته بدين شكل در تاريخ تمدن توركان قيد گرديده اند:

شنبه : يئل گونو

يكشنبه : تورپاق گونو

دوشنبه : دوز گونو

سه شنبه: آرا گونو

چهارشنبه : اود گونو

پنجشنبه : سو گونو

جمعه : آدينا


ندا كامران كشتيبان

html۲۱۱ نام زیبای پسر ترکی همرا با معنی فارسی(word)

۱۰۰۰ کلمه ترکی در فارسی (pdf)

الفباي تركي آذربايجاني بصورت تصوير براي كودكان

ویژگیهای زبان ترکی و مقایسه ای کوتاه بین فارسی و ترکی (pdf)

تركها وايران(ياشار تبريزلي) (pdf)

 

با اینکه تصویر و نوشته هایش خود گویای همه ی واقعیات است ولی اینو بگم که  این تصویر معتبر عاقبت کوروش هخامنشی رو نشان میده که توسط ملکه آذربایجان به کشته شده عکس کامل و توضیحات و مرگ این پادشاه خونریز پارسی در ادامه مطلب

البته برای مشاهده ی کامل save image کنید عکس بخاطر ایتکه خیلی بزرگه بطور کامل گوسنمیر

 آشنایی با مترو باکو

جمهوری‌ آذربایجان‌ در مقایسه‌ با جمهوری‌های‌ تازه‌ استقلال‌یافته‌ اطراف‌ خود در اثر بهره‌برداری‌ از منابع نفتی‌ و سرمایه‌گذاری‌، توسعه‌ بیشتری‌ پیدا کرده‌است‌‌ با وجود این‌، تورم‌ فزاینده‌ ناشی‌ از اثار جنگ‌ قره‌باغ‌ و سیاست‌های‌ آزادسازی‌ قیمت‌ها و خصوصی‌سازی‌ اقتصاد موجب‌ شد که‌ مردم‌ جمهوری‌ آذربایجان‌ تحت‌ فشارهای‌ شدید اقتصادی‌ قرار گیرند و قدرت‌ خرید آنها به‌ سرعت‌ کاهش‌ یابد.

اما از سال‌ ‌1996‌ میلادی‌‌ افزایش‌ درآمدهای‌ حاصل‌ از قراردادهای‌ نفتی‌ بین‌المللی‌‌، روند رو به‌ رشد سرمایه‌گذاری‌ خارجی‌‌، اعتبارات‌ صندوق‌ بین‌المللی‌ پول‌ و بانک‌ جهانی‌ و مساعدت‌ کشورهای‌ اروپایی‌ موجب‌ شد تا اقتصاد نابسامان‌ این‌ کشور کمی‌ رو به‌ بهبود گذارد.

هرچند پیش‌ از این‌ توسعه‌ کشاورزی‌ نیمه‌مکانیزه‌ در جمهوری‌ آذربایجان‌ مورد تأکید قرار داشت‌، اما به‌ نظر می‌رسد که‌ پس‌ از فروپاشی‌ اتحاد جماهیر شوروی‌، تأکید دولت‌ جمهوری‌ آذربایجان‌ در بخش‌ اقتصادی‌، بیشتر بر توسعه‌ فعالیت‌های‌ نفتی‌است‌.

جمهوری‌ آذربایجان‌ با کمک‌ کارشناسان‌ بانک‌ جهانی‌ و صندوق‌ بین‌المللی‌ پول‌ و با اجرای‌ برنامه‌های‌ خصوصی‌سازی‌ و واگذاری‌ زمین‌های‌ زراعی‌ و اختصاص یارانه‌ سوخت‌ به‌ کشاورزان‌ درصدد توسعه‌ بخش‌ کشاورزی‌ برآمده‌است‌.

با این حال علی‌رغم‌ وجود زمینه‌های‌ مساعد کشاورزی‌‌، در شرایط کنونی‌ این‌ جمهوری‌ مجبور به‌ واردات‌ ‌400‌ میلیون‌ دلار مواد غذایی‌ در سال‌ است.

‌‌طبق‌ برآورد ژوئیه‌ سال‌ ‌2000‌ میلادی‌ میزان‌ تولید ناخالص‌ داخلی‌‌‌‌‌ جمهوری‌ آذربایجان‌ حدود ‌5‌
میلیارد دلار بود که‌ تولیدات‌ کشاورزی‌ 8/18 درصد‌، تولیدات‌ صنعتی‌ 8/42درصد و فعالیت‌های‌ خدماتی‌ 3/38درصد از آن‌ را تشکیل‌ می‌داد‌.

اگرچه‌ میزان‌ تولید ناخالص‌ داخلی‌ جمهوری‌ آذربایجان‌ در سال‌ ‌1998‌ میلادی‌ حدود ‌4‌میلیارد دلار بود ولی‌ بالا رفتن‌ قیمت‌ جهانی‌ نفت‌ خام‌ منجر به‌ ترقی‌ میزان‌ تولید ناخالص‌ داخلی‌ این‌ کشور شده‌است‌.

استخراج‌ نفت‌ خام‌ و گاز طبیعی،‌ تولید فرآورده‌های‌ نفتی،‌ صنایع فلزی‌، استخراج‌ سنگ‌آهن‌، تولید سیمان،‌ مواد شیمیایی‌ و پتروشیمی‌ و منسوجات‌ مهم‌ترین‌ فعالیت‌ صنعتی‌ این‌ کشور را تشکیل‌ می‌دهد.

جمهوری‌ آذربایجان‌ تولیدکننده‌ مواد کشاورزی‌ نظیر غلات‌‌، پنبه‌‌، توتون‌‌، سیب‌زمینی‌‌، میوه‌ها‌، سبزی‌ها و چای‌ می‌باشد‌.

صادرات‌ این‌ کشور علاوه‌ بر محصولات‌ کشاورزی‌ شامل‌ کالاهای‌ صنعتی‌‌، مواد غذایی‌‌، ماشین‌آلات‌ و ماشین‌های‌ فلزکاری‌‌، محصولات‌ نساجی‌‌، نفت‌ و گاز و مواد شیمیایی‌ و پتروشیمی‌ را نیز شامل می‌شود.‌

در مقابل‌‌ جمهوری‌ آذربایجان‌ به‌ واردات‌ محصولات‌ صنایع غذایی‌‌، ماشین‌آلات‌ صنعتی‌ و فلزکاری‌‌، برخی‌ مواد غذایی‌‌، ماشین‌آلات‌ تولید فلزات‌ غیرآهنی‌ و آهنی‌ و برخی‌ محصولات‌ کشاورزی‌ نیاز دارد‌.

جمهوری‌ آذربایجان‌ برای‌ سر و سامان‌ بخشیدن‌ به‌ وضعیت‌ اقتصادی‌، خود تلاش‌های‌ دامنه‌داری‌ برای‌ جذب‌ سرمایه‌های‌ خارجی‌ به‌ویژه‌ در بخش‌ نفت‌ و گاز به‌عمل‌ آورده‌است‌‌.

با وجود ذخایر غنی‌ نفت‌ و گاز در جمهوری‌ آذربایجان‌‌ این‌ بخش‌ از اهمیت‌ بسزایی‌ در آینده‌ اقتصاد این‌ کشور برخوردار است‌‌.

کارشناسان‌ اقتصادی‌ بر این‌ باورند که‌ با بهبود اوضاع‌ اقتصادی‌ جمهوری‌ آذربایجان‌‌ بازار این‌ کشور رو به‌ توسعه‌ می‌باشد‌.

فرهنگ‌ مردم‌ جمهوری‌ آذربایجان‌ بنا به‌موقعیت‌ جغرافیایی‌ و میراث‌ تاریخی‌ متأثر از فرهنگ‌های‌ مختلف‌ منطقه‌ قفقاز و خاورمیانه‌ از جمله‌ فرهنگ‌های‌ ایرانی‌،‌ ترکی‌،‌ روسی‌، و اسلامی‌است. امروزه‌ فرهنگ‌ غربی‌ با شدت‌ در این‌ کشور در حال‌ گسترش‌ است‌.

‌بجز اکثریت‌ آذربایجانی،‌ ملیت‌های‌ متفاوتی‌ همچون‌ ارمنی،‌ کرد و تالشی‌ در جنوب‌ و شرق‌
و لزگی‌ و یهودی‌ و تات‌ در شمال‌ به‌ رنگارنگی‌ زبان‌ها و فرهنگ‌های‌ رایج‌ افزوده‌اند‌.

برگزاری‌ جشن‌ نوروز و موسیقی‌ سنتی‌ موقام،‌ نشانه‌های‌ نزدیکی‌ و تأثیر ماندگار و تاریخی‌ به‌ فرهنگ‌ ایرانی‌ هستند.

 آشنایی با مترو باکو

جمهوری‌ آذربایجان‌ در مقایسه‌ با جمهوری‌های‌ تازه‌ استقلال‌یافته‌ اطراف‌ خود در اثر بهره‌برداری‌ از منابع نفتی‌ و سرمایه‌گذاری‌، توسعه‌ بیشتری‌ پیدا کرده‌است‌‌ با وجود این‌، تورم‌ فزاینده‌ ناشی‌ از اثار جنگ‌ قره‌باغ‌ و سیاست‌های‌ آزادسازی‌ قیمت‌ها و خصوصی‌سازی‌ اقتصاد موجب‌ شد که‌ مردم‌ جمهوری‌ آذربایجان‌ تحت‌ فشارهای‌ شدید اقتصادی‌ قرار گیرند و قدرت‌ خرید آنها به‌ سرعت‌ کاهش‌ یابد.

اما از سال‌ ‌1996‌ میلادی‌‌ افزایش‌ درآمدهای‌ حاصل‌ از قراردادهای‌ نفتی‌ بین‌المللی‌‌، روند رو به‌ رشد سرمایه‌گذاری‌ خارجی‌‌، اعتبارات‌ صندوق‌ بین‌المللی‌ پول‌ و بانک‌ جهانی‌ و مساعدت‌ کشورهای‌ اروپایی‌ موجب‌ شد تا اقتصاد نابسامان‌ این‌ کشور کمی‌ رو به‌ بهبود گذارد.

هرچند پیش‌ از این‌ توسعه‌ کشاورزی‌ نیمه‌مکانیزه‌ در جمهوری‌ آذربایجان‌ مورد تأکید قرار داشت‌، اما به‌ نظر می‌رسد که‌ پس‌ از فروپاشی‌ اتحاد جماهیر شوروی‌، تأکید دولت‌ جمهوری‌ آذربایجان‌ در بخش‌ اقتصادی‌، بیشتر بر توسعه‌ فعالیت‌های‌ نفتی‌است‌.

جمهوری‌ آذربایجان‌ با کمک‌ کارشناسان‌ بانک‌ جهانی‌ و صندوق‌ بین‌المللی‌ پول‌ و با اجرای‌ برنامه‌های‌ خصوصی‌سازی‌ و واگذاری‌ زمین‌های‌ زراعی‌ و اختصاص یارانه‌ سوخت‌ به‌ کشاورزان‌ درصدد توسعه‌ بخش‌ کشاورزی‌ برآمده‌است‌.

با این حال علی‌رغم‌ وجود زمینه‌های‌ مساعد کشاورزی‌‌، در شرایط کنونی‌ این‌ جمهوری‌ مجبور به‌ واردات‌ ‌400‌ میلیون‌ دلار مواد غذایی‌ در سال‌ است.

‌‌طبق‌ برآورد ژوئیه‌ سال‌ ‌2000‌ میلادی‌ میزان‌ تولید ناخالص‌ داخلی‌‌‌‌‌ جمهوری‌ آذربایجان‌ حدود ‌5‌
میلیارد دلار بود که‌ تولیدات‌ کشاورزی‌ 8/18 درصد‌، تولیدات‌ صنعتی‌ 8/42درصد و فعالیت‌های‌ خدماتی‌ 3/38درصد از آن‌ را تشکیل‌ می‌داد‌.

اگرچه‌ میزان‌ تولید ناخالص‌ داخلی‌ جمهوری‌ آذربایجان‌ در سال‌ ‌1998‌ میلادی‌ حدود ‌4‌میلیارد دلار بود ولی‌ بالا رفتن‌ قیمت‌ جهانی‌ نفت‌ خام‌ منجر به‌ ترقی‌ میزان‌ تولید ناخالص‌ داخلی‌ این‌ کشور شده‌است‌.

استخراج‌ نفت‌ خام‌ و گاز طبیعی،‌ تولید فرآورده‌های‌ نفتی،‌ صنایع فلزی‌، استخراج‌ سنگ‌آهن‌، تولید سیمان،‌ مواد شیمیایی‌ و پتروشیمی‌ و منسوجات‌ مهم‌ترین‌ فعالیت‌ صنعتی‌ این‌ کشور را تشکیل‌ می‌دهد.

جمهوری‌ آذربایجان‌ تولیدکننده‌ مواد کشاورزی‌ نظیر غلات‌‌، پنبه‌‌، توتون‌‌، سیب‌زمینی‌‌، میوه‌ها‌، سبزی‌ها و چای‌ می‌باشد‌.

صادرات‌ این‌ کشور علاوه‌ بر محصولات‌ کشاورزی‌ شامل‌ کالاهای‌ صنعتی‌‌، مواد غذایی‌‌، ماشین‌آلات‌ و ماشین‌های‌ فلزکاری‌‌، محصولات‌ نساجی‌‌، نفت‌ و گاز و مواد شیمیایی‌ و پتروشیمی‌ را نیز شامل می‌شود.‌

در مقابل‌‌ جمهوری‌ آذربایجان‌ به‌ واردات‌ محصولات‌ صنایع غذایی‌‌، ماشین‌آلات‌ صنعتی‌ و فلزکاری‌‌، برخی‌ مواد غذایی‌‌، ماشین‌آلات‌ تولید فلزات‌ غیرآهنی‌ و آهنی‌ و برخی‌ محصولات‌ کشاورزی‌ نیاز دارد‌.

جمهوری‌ آذربایجان‌ برای‌ سر و سامان‌ بخشیدن‌ به‌ وضعیت‌ اقتصادی‌، خود تلاش‌های‌ دامنه‌داری‌ برای‌ جذب‌ سرمایه‌های‌ خارجی‌ به‌ویژه‌ در بخش‌ نفت‌ و گاز به‌عمل‌ آورده‌است‌‌.

با وجود ذخایر غنی‌ نفت‌ و گاز در جمهوری‌ آذربایجان‌‌ این‌ بخش‌ از اهمیت‌ بسزایی‌ در آینده‌ اقتصاد این‌ کشور برخوردار است‌‌.

کارشناسان‌ اقتصادی‌ بر این‌ باورند که‌ با بهبود اوضاع‌ اقتصادی‌ جمهوری‌ آذربایجان‌‌ بازار این‌ کشور رو به‌ توسعه‌ می‌باشد‌.

فرهنگ‌ مردم‌ جمهوری‌ آذربایجان‌ بنا به‌موقعیت‌ جغرافیایی‌ و میراث‌ تاریخی‌ متأثر از فرهنگ‌های‌ مختلف‌ منطقه‌ قفقاز و خاورمیانه‌ از جمله‌ فرهنگ‌های‌ ایرانی‌،‌ ترکی‌،‌ روسی‌، و اسلامی‌است. امروزه‌ فرهنگ‌ غربی‌ با شدت‌ در این‌ کشور در حال‌ گسترش‌ است‌.

‌بجز اکثریت‌ آذربایجانی،‌ ملیت‌های‌ متفاوتی‌ همچون‌ ارمنی،‌ کرد و تالشی‌ در جنوب‌ و شرق‌
و لزگی‌ و یهودی‌ و تات‌ در شمال‌ به‌ رنگارنگی‌ زبان‌ها و فرهنگ‌های‌ رایج‌ افزوده‌اند‌.

برگزاری‌ جشن‌ نوروز و موسیقی‌ سنتی‌ موقام،‌ نشانه‌های‌ نزدیکی‌ و تأثیر ماندگار و تاریخی‌ به‌ فرهنگ‌ ایرانی‌ هستند.

البته این نوشته خلاصه شده مقاله ای چند صفحه ای به نام (آزربایجان ترکی و آذربایجان فارسی) درباره این موضوع ‏است که اقدام به ارائه مستندات محکم برای اثبات این مقاله کرده است.‏
و اما آزربایجان:‏
قبلا نیز مقالات مختلفی درباره ریشه این اسم نوشته شده که اشاره به فارسی بودن ریشه آذربایجان و به معنی حامل ‏مشعل آتش بودن آن دارد.‏
ولی چون بیشتر این مقالات در زمان پهلوی نوشته شده و با توجه به دشمنی آشکار این خاندان با زبان ترک زیاد قابل ‏استناد نیست. و اما جدیدا مقاله ای در اینباره که اشاره به این دارد که اسم (آزربایجان) کاملا ترکی است نوشته شده که ‏اینجا خلاصه این مقاله رو براتون آوردم.‏

دانلود انواع کتابهای ترکی اذربایجانیdownload

كليك كنحتما این کتاب ها را دانلود کرده و بخوانید مطالعه این کتابها باعث بالا رفتن اگاهی شما خواهد شد

این کتاب تاریخی در مورد اذربایجان را حتما دانلود کن Download (نام کتاب:آذربايجان صحبت ميكند... چند ورق درخشان از تاريخ پر افتخار ما فريدون ابراهيمي)(روي مطلب كليك كن)

مجموعه کتابهای :صمد بهرنگی- مباني دستور زبان تركي آذربايجاني =فدراليسم در ايران=بذ قالاسيندا محمد تقي زهتابي=آشيق پري ديواني ( گونده رن:علي.ب.تورك ) =يكهزار كلمه اصيل تركي در پارسي ( محمد صادق نائبي ) =درباره نام و موقعيت زبان ترکی آذربايجانی ( دكتر جواد هيئت )-

توبه نامه فردوسي ( محمد صادق نائبي ) =آشيق شمشير دده نين ديواني (گونده رن: علي.ب.تورك)-

شبسترلي معجزين ديواني=شهريارين توركجه شعرلري و حيدربابا=دده قورقود دستاني

و بسیاری دیگر...........روی دانلود کلیک کنید(بالا)

نظر یادت نره

دانلود

http://www.download110.com/download-file-4733.html

نظرکی ام بدی شاد میشم

شخصات کتاب الکترونیکی:
نام : ویژگی های زبان تورکی و مقایسه کوتاه بین تورکی و فارسی
موضوع : بررسی هجاها ، اصوات ، وسعت لغات در بیان ، کم آوردن زبان فارسی در برابر ترکی ، وسعت در افعال ترکی و …
مخاطب : علاقه مندان به زبان ترکی که در شمال غرب کشور از آن استفاده می شود.
تعداد صفحات : ۱۰ صفحه
حجم کتاب : ۲۶۱ کیلوبایت
منتشر : مجله اینترنتی زیلان
پسورد : ندارد

This Book Download Link